Biblija kralja Džejmsa

Prevod Biblije kralja Džemsa (King James Authorised Version)

Povodom 400-godišnjice (1611-2011)

Piše: Radomir Rakić
Protođakon pri hramu sv. cara Konstantina i Jelene na Voždovcu u Beogradu

Retko koji prevod Biblije u svetu je mogao opstati kao standardan i biti u bogoslužbenoj i književnoj upotrebi dva i po stoleća kao ovaj prevod.

I danas on je uzor prevođenja svetih tekstova. Bez njega je nemoguće čitati i shvatiti englesku književnost. Ono što je crkvenoslovenska Biblija u Slovena, ili Luterov prevod kod Nemaca, to je i Autorizovani prevod kralja Džemsa za Engleze.

Istorija

Sledbenici Džona Viklifa (John Wycliffe) sačinili su u 15. veku prve potpune prevode biblijskih knjiga na engleski jezik. Ovi prevodi su odbačeni i osuđeni 1409. g., jer su viklifovci bili stupili u opštenje s lolardima. Viklifova Biblija je objavljena pre izuma štamparstva, pa ipak je bila veoma poznata u narodu preko rukopisa i prepisa, često s naznakom datuma ranijeg od onog kad je bila osuđena, 1409. g. Pošto je kao predložak ovog prevoda stajala latinska Vulgata i kao takva nije sadržavala heterodoksna čitanja, u praksi nije bilo načina kojim bi crkvene vlasti mogle razlučiti odbačene od neodbačenih verzija prevoda, pa su iz ovih razloga mnogi katolički komentatori 15. i 16. veka (kao Tomas Mor/Thomas More) smatrali da ovi rukopisi Biblije na engleskom predstavljaju anonimni ortodoksni prevod.
Godine 1525. Viljem Tindal (William Tyndale), savremenik Martina Lutera, sačinio je prevod Novoga zaveta. Tindalov prevod je prva štampana Biblija na engleskom jeziku!

Tokom narednih deset godina Tindal je revidirao svoj Novi zavet u svetlu biblijske nauke koja je napredovala krupnim koracima, pa je započeo prevod Staroga zaveta.
Uprkos nekim lošijim prevodilačkim rešenjima, ugled Tindalovog rada i izvrstan prozni stil učinili su njegov prevod nezaobilaznim polazištem za sve potonje prevode na rani engleski jezik (1500-1800).

Iako je Majls Kaverdejl (Miles Coverdale) ove prevode 1539. g. blago redigovao i prilagodio, Tindalov Novi zavet i nedovršeni Stari zavet postali su osnovica za tzv. Veliku Bibliju (The Great Bible). Ovo je bio prvi „autorizovani prevod“ koji je objavila Engleska crkva početkom vladavine kralja Henrija VIII. Kad je na presto došla kraljica Marija I (1533.g.), povratila je Englesku crkvu u opštenje s Rimskom crkvom, i mnogi engleski verski reformatori izbegoše iz zemlje, te su neki osnovali kolonije u Ženevi, koja je pod upravom reformatora Žana Kalvina postala međunarodno središte protestantizma i biblijske nauke na latinskom jeziku.
 
Ovi engleski iseljenici sačinili su prevod poznat kao Ženevska Biblija (The Geneva Bible); njihov prevod iz 1560. g. predstavlja reviziju Tindalove Biblije i Velike Biblije na osnovu izvornih jezika. Uskoro po stupanju na presto Elizabete I 1558. g., mane kako Ženevske tako i Velike Biblije (naime, Ženevska Biblija „nije udovoljavala eklisiologiji i nije odražavala episkopalno ustrojstvo Engleske crkve i njena učenja o rukopoloženom sveštenstvu“) bile su sasvim upadljive. Godine 1568.
Engleska crkva je odgovorila tzv. Episkopskom Biblijom (The Bishops’ Bible), što je bila revizija prevoda Velike Biblije u svetlu ženevskog prevoda. I mada zvanično usvojen, ovaj novi prevod nije uspeo potisnuti ženevski prevod kao najpopularniji engleski biblijski prevod toga doba – mada i iz razloga što je ova Biblija štampana u velikom formatu i prodavana po ceni od nekoliko funti (!). Usled toga, ljudi elizabetanskog vremena pretežno su čitali Sveto pismo u ženevskom prevodu – bili su to mali formati, a prodavani su po pristupačnoj ceni. Uz to, dolazilo je do sve većeg uvoza rimokatoličkog prevoda Novoga zaveta štampanog u Remsu (Douay-Rheims) 1582. g., sačinjenog prema predlošku latinske Vulgate.

Maja 1601. škotski kralj Džems I prisustvovao je generalnoj skupštini Škotske crkve u crkvi sv. Kolumbe u Burntislandu, gde je iznet predlog da se sačini novi prevod Biblije na engleskom jeziku. Nakon dve godine došao je na engleski presto. Novokrunisani kralj je sazvao konferenciju 1604. g., te i ovde bude istaknuta pogreba za novim prevodom s obzirom na zapažene pogreške u ranijim prevodima koje je otkrilo puritansko krilo Engleske crkve. Prevodioci su dobili uputstva upravo u cilju ograničavanja puritanskog uticaja na novi prevod. Biskup Londona je dao predlog da prevodioci ne dodaju čitanja i primedbe na marginama teksta (što je bio slučaj sa Ženevskom Biblijom). Kralj ih je zamolio da garantuju da će novi prevod udovoljiti eklisiologiji Engleske crkve i uposliti reči i stručne izraze koji odražavaju tradicionalnu terminologiju već u upotrebi u crkvama, recimo, da se unosi reč „crkva“ (church), a ne „zajednica“ (congregation). Novi prevod treba da odražava episkopsko ustrojstvo Engleske crkve i njena tradicionalna učenja o rukopoloženom sveštenstvu. Tekst Episkopske Biblije je služio kao prvenstveni vodič za prevodioce, a sva imena biblijskih lica trebalo je zadržati. Pri radu su konsultovani i drugi prevodi, pa su u novom prevodu primećeni mnogi uticaji ranijih prevoda, te nije ni čudo što Authorized Version (AV), odn.
prevod kralja Džemsa u samom podnaslovu primećuje da je tekst „preveden sa izvornih jezika, a s prethodnim prevodima pažljivo upoređen i ispravljen, po izrazitom nalogu Njegovog Veličanstva“.
 
Posao prevođenja obavili su 47 prevodioca, svi članovi Engleske crkve i svi, osim jednog, sveštena lica. Biblisti su radili u šest komisija, po dve na Oksfordskom i Kembričkom univerzitetu i u Vestminsteru. U tim komisijama su sedeli stručnjaci s puritanskim sklonostima, kao i velikodostojnici. Četrdeset nepovezanih primeraka Episkopske Biblije iz 1602. godine specijalno je odštampano kako bi prevodioci po marginama mogli izneti usaglašene izmene. Komisije su radile odvojeno prevodeći dodeljene im knjige da bi kasnije uporedile svoje verzije i usaglasile konačni tekst. Za svoj rad biblisti nisu bili plaćeni neposredno, već je njihovim nadležnim biskupima preporučivano da te prevodioce kasnije postavljaju na bolje plaćene položaje kad se uprazne. Nekolicinu njih su izdržavali koledži u Oksfordu i Kembridžu. Iste te godine 22. jula kralj je poslao pismo arhiepiskopu Bankroftu s molbom da stupi u kontakt sa svima engleskim sveštenim licima kako bi sa svoje strane finansirali projekat. Komisije za započele s radom krajem 1604. Sve komisije su završile s prevodom dodeljenih im knjiga do 1608. g., s tim da je komisija za prevod „Apokrifa“ (devterokanonskih knjiga) prva okončala svoj posao.
Reviziju prevoda je izvršio Generalni odbor za reviziju prevodā u kojem su radili vrhunski stručnjaci.
 
Štampana izdanja

Prvo izdanje Autorizovanog prevoda (Authorized Version, AV) objavio je Robert Barker, kraljev štampar, 1611. godine kao kompletnu folio Bibliju. Ukoričena Biblija je koštala 12 šilinga, a neukoričena 10. Usled finansijskih problema kraljevog izdavača i potonjih nesporazuma sa saizdavačem iz Londona, Kembrički univerzitet je dobio pravo da štampa ispravljena izdanja 1629. i 1638. g. Izdanja kod Barkera i u Kembridžu, iako su obojica štampali Bibliju iz 1611. g., mogu se razlikovati prema prevodu Rute 3,15; kod Barkera stoji: „on otide u grad“, a kod drugoga: „ona (Ruta) otide u grad“. Ova dva izdanja su u nauci poznata kao „Muška“ Biblija i „Ženska“ Biblija (“He” Bible, “She” Bible).

Prvo izdanje Biblije kralja Džemsa je objavljeno pre nego što je engleski pravopis bio standardizovan, pa se dešavalo da ista reč – i iz razloga prostora (!) – bude pisana drugačije, tek da bi se lakše napravila desna margina. Interpunkcija je bila relativno čudna i razlikovala se od današnje. Kad je trebalo uštedeti u prostoru, korišćeno je ye umesto the. Slagano je à umesto an ili am, a & za and (“Though I spe-ake with the tongues of men & of Angels…” , 1 Kor 13,1). S druge strane, na nekoliko mesta su unošene cele reči da bi sledeći red bio kraći, i lakše se zapazio naredni odeljak.

Kao i ranija Velika Biblija i Episkopska Biblija, i Autorizovani prevod je bio “uređen da se čita u crkvi“. Bio je to tom velikog folio formata, namenjen bogoslužbenoj upotrebi, a ne privatnom nazidanju, mada su uskoro usledili manji formati. Za razliku od prethodne dve Biblije koje su bile bogato ilustrovane, u izdanju iz 1611. g. nije bilo ilustracija osim iluminacija ispred naslova biblijskih knjiga i ukrašenih inicijalnih slova na početku glave, kao i, naravno, samog naslova knjige i naslova Novog zaveta.

Prvo izdanje Biblije je sadržavalo dva predgovora; prvi je Posveta (Epistle Dedicatory) „najvišem i najmoćnijem Knezu“ kralju Džemsu. Mnoga britanska izdanja donose ovu Posvetu, a ne i jeftina izdanja, naročito ne ona u Americi. Drugi predgovor nosi naslov Prevodioci čitaocu (The Translators to the Reader), što je dug i stručan ogled koji opravdava poduhvat novog prevoda. Ističe da cilj prevodilaca nije bio da loš prevod učini dobrim, nego, kako se veli, „ne poričemo, štaviše, tvrdimo i ističemo da i najlošiji prevod Biblije na engleski sačinjen od strane ljudi našeg poziva ... sadrži reč Božju, upravo je reč Božja“ na engleskom.

Prvo izdanje je sadržavalo i drugi aparat, kao što je raspored čitanja Psalama na jutenji i večernji, kalendar, spisak praznika i svetkovina. Mnogo toga je zastarelo prihvatanjem gregorijanskog kalendara u Britaniji i njenim kolonijama 1752. g., te današnja izdanja sve to ispuštaju.

Da bi se što lakše nalazio određeni tekst, svaka glava je imala kratak sadržaj, što, naravno, nije deo biblijskog teksta. Pozniji urednici su donosili i svoje sadržaje ili ih sasvim izostavljali. Početak smisaonog odeljka unutar glave (neka vrsta začala) označavan je posebnim znakom, ¶.
 
Autorizovani prevod i njegova recepcija

I dok se imalo na umu da Autorizovani prevod (AV) zameni Episkopsku Bibliju kao zvanični prevod namenjen čitanjima na bogosluženjima u Engleskoj crkvi, izgleda da on nikad nije bio „ozvaničen“ (authorized), premda je opštepoznat u Ujedinjenom Kraljevstvu kao Authorized Verson. No, s obzirom na to da kraljev štampar nije više štampao Episkopsku Bibliju, to je prevod kralja Džemsa samim tim zamenio standardnu Bibliju za čtenija u parohijskim crkvama Engleske. U Molitvoslovu (The Book of Common Prayer) iz 1622. g. tekst iz Autorizovanog prevoda je konačno potisnuo tekst Velike Biblije u jevanđelskim i apostolskim začalima – premda se Psaltir u tom Molitvoslovu i dalje donosi prema starom prevodu.

Stvari su izgledale drugačije u Škotskoj, gde je Ženevska Biblija već odavno bila standardno Sveto pismo Crkve. Tek 1633. g., povodom krunisanja Čarlsa I za kralja Škotske, štampano je škotsko izdanje Autorizovanog prevoda (AV). Unošenje ilustracija u tom izdanju izazvalo je kritike rimokatolika, protivnika verske politike ovog kralja, pa i nadbiskupa kenterberijskog Viljema Loda (Laud). Pa ipak, zvaničan stav je bio u korist AV, te je novi prevod ostao jedini u opticaju.

Još više vremena je trebalo da novi prevod pusti korena u narodu, jer je Ženevska Biblija bila i nadalje popularna, pa su velike količine uvožene iz Amsterdama, gde su i dalje štampane s lažnom naznakom londonskog izdavača. Međutim, ako su se primerci Ženevske Biblije štampane u Londonu uopšte i pojavljivali posle 1616.g., arhiepiskop Lod je 1637.
zabranio njihovo dalje štampanje ili, pak, uvoz. U prvoj polovini 17. veka o Autorizovanom prevodu se uglavnom govori kao o „Bibliji bez beleški“ (The Bible without notes) za razliku od Ženevske Biblije koja se navodila kao The Bible with notes. Za vreme Komonvelta Parlament je ustanovio komisiju sa zadatkom da obavi reviziju AV i donese je s prihvatljivim protestantskim objašnjenjima, ali je poduhvat napušten kad se uvidelo da bi ova objašnjenja udvostručila obim knjige. Posle Reformacije Ženevska Biblija se smatrala politički nepodobnom i podsetnikom na odbačeno puritansko doba. Tako je Autorizovani prevod postao jedini prevod u opticaju u narodu engleskog govornog područja.

Najsporije je išlo s prihvatanjem novog prevoda među biblijskim stručnjacima. Hju Brouton (Hugh Broughton), najuvaženiji engleski hebraist toga doba, već 1611. g. štampa totalnu osudu novoga prevoda, naročito zamerajući što su prevodioci pribegli doslovnom prevodu. Voltonova Londonska poliglota iz 1657. g. uopšte ne uzima u obzir Autorizovani prevod. Tomas Hobs u Levijatanu ističe da je latinska Vulgata standardni tekst Svetoga pisma. Uglavnom je tokom 17. veka ostalo na snazi mišljenje da, ma kako je dobro što postoji prevod reči Božje na engleski, ipak je latinski prevod Vulgate standardan za biblijske tumače i, uopšte, za znalce tog jezika.

Prilikom štampanja potkrale su se i greške, pa, recimo, Biblija iz 1631. izostavlja „ne“ u 7. Božjoj zapovesti: „Ne čini preljube“, pa je nazvana „Zločestiva Biblija“ (The Wicked Bible). Bilo je i drugih štamparskih grešaka shodno kojima je i Knjiga nad knjigama dobijala imena, pa i usled greške u sadržaju glave! Otuda je bilo pokušaja da se isprave štamparske greške i prevodilački previdi – njih 200 na broju - mada je Parlament donosio shodnu odluku.

Do prve polovine 18. veka Autorizovani prevod je postao jedini neprikosnoveni engleski prevod u upotrebi kod protestanata, a bio je toliko dominantan da je Rimokatolička crkva u Engleskoj objavila 1750.
g. ispravku Remske Biblije iz 1610. g. koja je bila mnogo bliža AV negoli u svom prvobitnom izdanju. Tokom 18. veka Autorizovani prevod je potisnuo Vulgatu kao standardni prevod Biblije za engleske stručnjake, teologe i sveštenstvo, i doista se počeo držati, kod nekih, za sami bogonadahnuti tekst, te je svaki pokušaj na izmeni teksta smatran bogohulnim.
 
Standardni tekst iz 1769. godine

Do sredine 18. veka široka rasprostranjenost raznih modernizovanih štampanih izdanja AV, uz sve veći broj štamparskih grešaka, dostigao je tačku netolerancije, pa su vodeći univerziteti u Oksfordu i Kembridžu poduzeli usaglašavanje standardnog teksta. Najpre je Kembrički univerzi-tet 1760. g., - nakon 20-godišnjeg rada – objavio jedno izdanje, a Oksford svoje 1769. g. Naravno, postignuta su raznorodna jezička poboljšanja, već prema stanju normativnog engleskog jezika toga doba. Kao i izdanje iz 1611, i oksfordsko je sadržavalo „Apokrife“ (drugokanonske knjige). Upravo to izdanje je današnji standardni tekst. U međuvremenu je bilo studijskih izdanja (kembričko, tzv. Paragrafska Biblija iz 1873. u redakciji bibliste Skrajvinera (H.F.A. Scrivener) i Oksfordska Biblija iz 1833. g.).

Od 1769. g. tekst Autorizovanog prevoda je ostao nepromenjen, i od tada je, zahvaljujući usavršenom štamparstvu, Biblija u ovom prevodu štampana u ogromnim tiražima, pa je postigla apsolutni prijem u engleskom protestantskom čitalaštvu. Novi prevodi u drugoj polovini 20. veka donekle su potisnuli njenu 250-godišnju dominaciju (otprilike od 1700. do 1950), mada postoje grupe ljudi – ponekad nazvane pokret „Jedino Biblija kralja Džemsa“ – koje ne odobravaju bilo šta nesaglasno sa Autorizovanim prevodom.
 
Predlošci prevoda

Kao i Tindalova i Ženevska Biblija, i Autorizovani prevod je sačinjen s jevrejskog i grčkog, premda uz povremene uvide u Vulgatin tekst; dve apokrifne knjige prevedene su s latinskog. Za Novi zavet korišćen je kodeks Teodora Beze iz 1598/9. g. ili još raniji tzv. Textus receptus pariskog izdavača Stefana Langtona iz 1550. g., koji donosi i latinski tekst Novoga zaveta. Primetiti je da su prevodioci tokom rada vodili sve razgovore i diskusije na latinskom! Primećujemo takođe da je 80% novozavetnog teksta u Autorizovanom prevodu ostalo nepromenjeno iz Tindalovog prevoda.

Apokriofne knjige su prevođene sa prevoda Sedamdesetorice, tzv.
Septuaginte, uglavnom s teksta Staroga zaveta koji donosi Antverpenska poliglota, uz znatno praćenje Vulgatinog teksta, kao i Junijusovog prevoda tih devterokanonskih knjiga. Pošto nisu imali grčki izvornik za 2 Jezdrinu i Molitvu Manasijinu, prevedene su s latinskog.
 
Stil i pravopis

Prvenstvena briga prevodilaca je bila da pruže Bibliju koja bi bila veran prevod, dostojanstvena stilom i prijemčiva u narodu. U doba brzih jezičkih promena prevodioci se izbegavali savremene idiome, dajući prednost rečima koje su već u njihovo vreme bile donekle zastarele, pa tako imamo: verily, lo, i it came to pass. Zamenice thou/thee u jednini i you u množini dosledne su sprovedene, premda je you počelo da se upotrebljava u narodu umesto zamenice thou, naročito ako bi se obraćalo višem licu u društvu (posvedočeno još kod Šekspira). Opet u množini lična zamenica 2. l. glasi ye (Ye are the light of the world, Mt 5,14). Naravno da je i prisvojna zamenica 2. l. jedn. glasila thy, thine (Thy kingdom come, Mt 6,10). Prevodioci su bili svesni da izvorni jezici jevrejski i grčki poznaju razliku između jednine i množine lične zamenice 2. l., pa su se toga i držali, ne osvrćući se na to što je u njihovo vreme lična zamenica 2. l. mn. you počela da potiskuje thou kao ličnu zam. 2 l. jedn.; njima je bilo stalo do toga da se napravi razlika između jednine i množine u obraćanju, pa su nastojali na vernom prenosu originala. Da je ovo dobro, ilustrovaćemo sledećim stihom: “THOU shallt speak unto him, and put words in his mouth, and I will be with THY mouth, and with his mouth, and will teach YOU what YE shall do” (Ex. 4,15). THOU se odnosi na Mojsija, a YOU na narod.

Izbegavana je zamenica 3. l. srednjeg roda its, pa se upotrebljava stariji oblik his, npr. Matej 5,13: “if the salt have lost his savour, wherewith shall it be salted” , ili se drugde susreću: of it, thereof ili tek it. Drugi pokazatelj lingvističkog konzervatizma je dosledna upotreba -eth u 3. l.
jednine prezenta, kao u Matej 2,13: “The Angel of the Lord appeareth to Jo-seph in a dream” . U 2. l. jedn. prezenta imamo završetak na –est: speakest. Dakle, prevodioci su davali prednost danas neutralnom obliku relativne zamenice which za živa bića umesto who, whom, pa u Očenašu čitamo: Our Father which art in heaven. Za nas danas su čudni oblici nepravilnih glagola, pa imamo u Past Simple Tense-u: spake (spoke) (while Je-sus spake these things unto them, Mt 9,18); he saith (said) unto them; Present Perfect Simple Tense: are come umesto have come; he hath girded himself (Ps 93,1); when thou hast shut thy door (Mt 6,6); zatim: repent ye; praise ye the Lord (Imperative); when Jesus was entered into Capernaum (Mt 8,5); they were departed; when Jesus was come into Peter’s house (Mt 8,14); why doth this generation seek after a sign (Mt 8,12); itd.

Jezički stručnjaci navode reči koje danas ili imaju drugo značenje ili su sasvim zastarele, kao: carriages (Acts 21,15) = baggage; devotions (Acts 17,23) = objects of worship; conversation (Gal 1,13) = conduct; meat (Mt 3,4) = food; room (Lk 14,7) = seat; scrip (Mt 10,10) = bag; take no thought (Mt 6,25) = be not anxious; noised (Acts 2,6) = reported; quick (Heb 4,12) = living;
prevent (1 Thess 4,15) = precede; let (2 Thess 2,7) = restrain; leasing (Ps 4,2) = lying, etc.

Starozavetni tetragram (JHWH) prevodi se kao „the LORD” (u kasnijim izdanjima s malim slovima kao Lord), ili “the LORD God” , a na četiri mesta kao Jehova (Jehovah) (Izl 6,3; Ps 83,18; Is 12,2 i 26,4), od čega potiče i pogrešno čitanje suštinskog, generičnog imena Božanstva.

Ukras ovog prevoda je njegova vernost originalu, izvornim jezicima, ali i čitljivost i lakoća pamćenja pročitanog. Ovome doprinosi i činjenica što je iznađeno da prevodioci vole jednosložne i dvosložne reči, pa navode kao primer Psalam 23. u kojem od 119 reči, samo je 24 sa više od sloga, a svega pet sa više od tri sloga! Ili, pak, odeljak kod Luke 12,15-21 (priča o bezumnom bogatašu), gde od 157 engleskih reči, samo je 22 sa više od dva sloga. Stručnjaci koji su izbrojali nove reči iz Autorizovanog prevoda navode da je Viljem Šekspir upotrebio 21.000 engleskih reči, a prevod kralja Džemsa svega 5.000, od čega je daleko više upotrebljeno u Starom zavetu – 5.642, a u Novom oko 4.800.

Autorizovani prevod je bio više latinski uplivisan negoli raniji engleski prevodi, što treba pripisati prevodiocima, među kojima su neki bolje pisali na latinskom nego na engleskom (!), pa su radije donosili jevrejska lična imena preko Vulgate, nego preko jevrejskog originala, pa imamo Elias, Jeremias, a ne Eliah, Jeremiah.
 
Uticaj ovog prevoda

Tek 1661. g. Autorizovani prevod se počeo upotrebljavati kao tekst za jevanđelska i apostolska začala (čitanja na bogosluženjima) u Book of Common Prayer, dok prevod Psaltira nikad nije zaživeo kao bogoslužbeni prevod (donosi se iz Episkopske Biblije). Tek je izdanje iz 1769. g. sa svojim ispravljenim pravopisom doprinelo da se promeni javno mnenje i prihvati prevod po nalogu kralja Džemsa kao remek-delo engleskog jezika. Već pre 19. veka moglo se za ovaj prevod reći: „životan na uvu, kao nezaboravna muzika, kao zvonjava crkvenih zvona, što obraćenik nikad ne može smetnuti s uma“; „jedinstveni najveći spomenik engleskog jezika“.
Jedan lingvista je pisao: „Neporeciva prednost prevoda kralja Džemsa jeste njegov stil... Ljudi koji su ga sačinili nisu imali nameru da izgrade književno klasično delo ... Međutim, svakako su uradili jedno: sastavili su možda jedino klasično delo koje je u stanju da proizvede komisija!“ H. L. Menken (H. L. Mencken), inače neraspoložen prema hrišćanstvu, zabeležio je da je ovo „nesumnjivo najlepša knjiga na svetu“. Lingvista Mario Pej (M. Pei) primećuje: „Biblija kralja Džemsa i Šekspir zajedno dali su barem polovinu naših jezičkih klišea i ustaljenih fraza“. Ono što čini ovaj prevod dragocenim jeste njegova elegancija. „Biblija ima ritam, uravnoteženost, dostojanstvenost, i snagu stila koja nema paralele u drugim prevodima“. Drugi ističu spomenuti osećaj lakoće pamćenja i držanja u memoriji pročitanog: „Ni jedan drugi prevod ne ostaje tako dugo u mislima kao prevod kralja Džemsa“. Jednostavno, za ovaj prevod se veli da je to „knjiga koja je promenila svet“. Koliko li su umetnici oslikala nadaleko čuvenih dela koja krase umetničke galerije i svetske muzeje! A šta kazati o kompozitorima koji su se upravo nadmetali ko će komponovati bolju operu, oratorijum, kanconu, božićnu pesmu, pasiju, Ave Marija... Ta umetnička dela inspirisana ovim prevodom Biblije nemoguće je nabrojati.

Zaista, kad su 1620. g. engleski pioniri iseljenici (Pilgrim Fathers) krenuli u Ameriku, nisu se od ove Biblije odvajali, niti kad su prohodili dugi istorijski put kolonizacije u Aziji i Africi, posebno preko Istočnoindijske kompanije, i kad su otkrivali Australiju i Novi Zeland, da bi ista ta knjiga učila ih demokratiji, ljudskim pravima, ukidanju ropstva i uspostavljanju pravednog društva. Uz to, prevod kralja Džemsa je bio najmoćniji objedinjujući činilac u engleskom govornom svetu, rasprostrtom po svim kontinentima!

Autorizovani prevod je nazvan „najuticajnijim prevodom najuticajnije knjige na svetu, u kojoj se sadrži najuticajniji jezik“, „najvažnijom knjigom u engleskoj religiji i kulturi“ i „najslavnijom knjigom engleskog govornog područja“. Engleskom jeziku je podario 270 idioma, više negoli bilo koji drugi književni izvor ponaosob, pa više i od Šekspira. I premda je Autorizovani prevod umanjio svoj raniji monopol u engleskom govornom svetu – na primer, Engleska crkva preporučuje i još šest drugih prevoda – to je i nadalje najpopularniji prevod u SAD, posebno među evangelicima.

Ove 2011. godine izdavačka kuća Zondervan je objavila The Holy Bible:
1611 King James Version 400th Anniversary Edition kao delimično reprint izdanje ove Biblije iz 1611. g. Društvo Biblije kralja Džemsa objavilo je The King James Audio Visual Bible: 400th Anniversary Free Download Edition.
 
S punim pravom prevod kralja Džemsa (u stvari, „po nalogu kralja Džemsa“!) okarakterisan je kao „najplemenitiji spomenik engleske proze“. Njegovi revizori iz 1881. g. izrazili su divljenje na „njegovoj jednostavnosti, njegovom dostojanstvu...“ Kao ni jedna druga knjiga, prevod je ušao u izgrađivanje ličnog karaktera i javnih ustanova narodā koji govore engleski. Engleska književnost, a naročito pesništvo, ne može se shvatiti ukoliko se ne čita ovaj prevod; posebno ne pesničke reminiscencije. Na primer, uzgredni spomen biblijskih ličnosti ili pak događaja s karakterističnim osobinama: Metusalemov vek, Jovova patnja, Samsonova magareća kost, Gedeonovo guvno, gora Morija, Sion, Ruta koja vlata, Finesova revnost, Petrovo odricanje, filistejska osobina, Jona u utrobi morske nemani, itd. itd. Bez Biblije kralja Džemsa ne mogu se shvatiti Milton, Tekeri, Dikens, Po, Stivenson, Hotorn, Toro, T. S. Eliot i mnogi drugi.

Do sredine 19. veka, razvoj biblijskih studija i otkriće mnogih rukopisa starijih od onih na kojima je bio zasnovan AV, jasno je pokazalo da je propusta bilo prilično mnogo i da su oni toliko ozbiljni da je sve to zahtevalo reviziju tog prevoda. Ovaj posao je započet 1870. g., po odobrenju Engleske crkve. Revidirani prevod je objavljen 1881-1885. g. Američka verzija ovog prevoda je štampana 1901. Godine 1928. prevod je postao vlasništvo Crkava u SAD i Kanadi oličenih u Savetu preko Odbora za hrišćansku nastavu. Savet je formirao Komisiju koja je trebala da dalje radi na usavršavanju američke verzije prevoda (American Standard Version). Nova verzija prevoda je prihvaćena 1937. g. od Saveta s napomenom da ta verzija sadrži rezultate najsavremenije nauke što se tiče smisla Svetoga pisma, zadržavajući pri tom dikciju engleskog jezika koja je prilagođena upotrebi na bogosluženjima i privatnim molitvama i čuvajući, koliko je to moguće, kvalitete koji su Autorizovanom prevodu ustupali vrhunsko mesto u engleskoj književnosti. Nova ispravka prevoda s spomenutim smernicama, tzv. Revidirani standardni prevod (Revised Standard Version, RSV), Novoga zaveta je objavljena 1946. g., a cela Biblija 30. septembra 1952.
g. na dan Svetog Jeronima, zaštitnika prevodilaca na Zapadu.

Pored revizije kanonskih knjiga radilo se na kritičkom izdanju engleskog prevoda tzv. apokrifnih knjiga (u Pravoslavnoj i Rimokato-ličkoj crkvi se one smatraju drugokanonskim: Tovit, Judita, Makavejske knjige, Premudrosti Solomonove, Premudrosti Isusa sina Sirahova, Varuh, Jeremijina poslanica, 151. psalam i dr.). Prevod ovih knjiga je objavljen 30. septembra 1957. g., takođe na praznik Svetog Jeronima.

/Kraj Rakićevog teksta iz 2011. godine posvećenom 400-oj godišnjici Biblije kralja Džejmsa/
 
Mileta iz Talesa:
Označena je medju poznavaocima kao netačno prevedena . .
Dalje nema potrebe sa pričom .
Kliknite za proširenje...
Biblija kralja Džejmsa je nešto kao naš Daničićev i Karadžićev prevod. Značaj Biblije kralja Džejmsa je što je omogućila širim narodnim masama da čitaju Sveto pismo po pristupačnoj ceni. U Bibliji kralja Džejmsa nema nekih značajnih grešaka, to su sitne greške. S vremenom su te sitne greškice popravljene pa tako danas postoji više ispravljenih verzija. Njena velika vrednost je u njezinom lepom i poetičnom jeziku.
 
Prijavite se ili registrujte da biste poslali poruku.

Back
Top