- Poruka
- 393.900
Hiljadu trista kaplara je naziv za još nedoškolovane oficire koji su poslati kao pojačanje Prvoj armiji u Kolubarskoj bici.
Pobeda Srpske vojske na Ceru je bila istorijska, ali gubici u ljudstvu bili veliki. Iz stroja je izbačeno čak 259 oficira i 16.045 podoficira i vojnika. Za tadašnju Srbiju od oko 4 miliona stanovnika, to je bio nenadoknadiv gubitak, naročito imajući u vidu da je u Balkanskim ratovima 1912-13 Srpska vojska izgubila oko 44 hiljade oficira, podoficira i vojnika.
Veliki gubici u starešinskom kadru bili su istovremeno i veliki gubici srpske školovanih starešina. Zbog toga je srpska vlada dugo oklevala da u odbranu otadžbine pozove svoje đake, studente i kao i sve svršene akademce kojima je zbog prethodnih ratova bilo odloženo služenje vojnog roka. Ali kada je postalo jasno da će uslediti nova neprijateljska ofanziva i da bi posle prvog poraza austrougarska vojska bila spremna da ponovi stravične zločine nad civilnim stanovništvom, donela se najsmelija odluka.
Početkom rata veliki broj mladića, kako iz Srbije tako i iz Austrougarske, napustio je školovanje i stavio se na raspolaganje vrhovnoj komandi.
Oni su upućeni u vojnu školu u Skoplju. 14. septembra 1914. godine
Najveći broj pripadnika Skopskog đačkog bataljona činili su studenti sa Beogradskog univerziteta (oko 600), zatim mladi svršeni učitelji (oko 300), svršeni đaci trgovačkih akademija i različitih stručnih škola, ali i mladi profesori, inženjeri, književnici, novinari, slikari i glumci, kao i doktori prava i filozofije. Od oko hiljadu i po đaka i studenata pristiglih u Plavu kasarnu u Skoplju i nakon lekarskih pregleda, njih ukupno 1.321 je prošlo obuku i dobilo podoficirski čin. Najveći broj đaka došao je iz okružnih komandi Beograda, Šapca, Užica, Čačka, Kruševca, Leskovca, Gornjeg Milanovca, Kragujevca, Kraljeva, Niša ali i iz novooslobođenih krajeva stare Srbije, posebno đaci iz Bitolja i Prilepa. Neki su prekinuli studije na najprestižnijim evropskim univerzitetima da bi pomogli svojoj otadžbini. Bilo je tu sinova seljaka i zanatlija ali i ministra, profesora, oficira.
Obuku u Skoplju vodio je potpukovnik Dušan Gišić, veteran iz balkanskih ratova. Prosečna starost mladića bila je između 21 i 24 godine.
Pored standardnih vojnih tema, u kampu su se često mogle čuti nadahnute diskusije mladih intelektualaca i naučnika u naponu stvaralačke snage.
Obuka je trajala samo dva meseca, pre nego štoj je Vrhovna komanda pozvala mladiće na front. Zadojeni patriotizmom, jedva su čekali da se pridruže bitkama. Građani Skoplja su 15. novembra 1914. godine ispratili voz sa mladim vojnicima uz pesmu i cveće.
Vrhovna komanda ih je odmah po regrutaciji proizvela u činove kaplara. Raspoređeni suduž fronta na boračke dužnosti u operativnim jedinicama. Tada su i dobili besmrtni naziv „1300 kaplara“. Na položaje su stigli u jeku borbe. U Gornjem Milanovcu dočekao ih je regent Aleksandar Karađorđević. U svom govoru, rekao im je „Ni koraka nazad!“. Tu lozinku su koristili tokom čitavog rata. Svojom pojavom su podizali moral umornoj vojsci i svest o opasnoj situaciji u kojoj se Srbija našla. Već prvog dana, mnogi od njih, sada već sa činom podnarednika,poginuli su u borbama. Samo u kolubarskoj bici palo je njih 400. U odbrani od Makenzenovih trupa 1915. postali su narednici, a u povlačenju preko Albanije i proboju solunskog fronta većinom potporučnici. Do kraja rata, poginulo ih je dve trećine. Između 1916. i 1917. godine, grupa od 500 kaplara upućena je na nastavak školovanja u Francusku. Nakon čega su se vratili i učestvovali u proboju Solunskog Fronta.
Engleski list „Observer“ o putu srbske mladosti na front ovako izveštava: „To je jedini primer u istoriji sveta da jedna država, malena Srbija,
šalje u rat, isključivo u borbene jedinice, svoj cvet. Svoju budućnost. Celokupnu intelektualnu omladinu, kao poslednju nadu za spas svoje zemlje“.
Jedna od centralnih beogradskih ulica kao i u Novom Sadu nosi naziv Ulica 1300 kaplara, u dosta šumadijskih gradova postoje ulice sa tim nazivom,
a i u Banjoj Luci jedna od ulica nosi ovo ime.
Postojalo je Udruženje 1300 kaplara koje je 1980. godine spalo na 9 poslednjih preživelih članova, pa je moralo biti ugašeno.
Poslednji predsednik je bio Tadija Pejović (1892-1982).
Među 1300 kaplara koji su preživjeli rat su se nalazila mnoga imena koja će kasnijih decenija steći ugled kao poznati intelektualci.
Zbog toga ih se kasnije u Srbiji često slavilo kao oličenje patriotizma i junaštva.
Na Rajcu kod Suvobora, u blizini mesta njihovog vojevanja podignut im je spomenik, kao i drugim mestima u Srbiji.
Da se nikada ne zaboravi njihovo junaštvo. Zato ih često nazivaju i „Besmrtni Bataljon“.
