- Poruka
- 334.040
TOPČIDERSKA CRKVA
Crkva Svetih Apostola Petra i Pavla podignuta je 1832-1834. godine, kao zadužbina kneza Miloša Obrenovića, koji je podigao mnogobrojne hramove i manastirske konake u zemlji kao i van nje. Prema narodnoj tradiciji, knez Miloš je podigao ovaj hram u znak svog spasenja,, jer je tu izmakao Karađorđevom gnevu, i to zbog propusta turske vojske kod Careve Ćuprije u Topčideru. Po drugoj verziji, Knez Miloš je trebalo da bude pogubljen zbog suprotstavljanja Karađorđu na mestu gde se sada crkva nalazi. Po njegovom dolasku na vlast, ispunio je svoj zavet i obećanje sagradivši ovu crkvu, pored njegovog letnjeg dvorca, u neposrednoj blizini konaka Mitropolita Srbije. Crkva Svetih Apostola Petra i Pavla će sve do 1863. godine biti dvorska crkva, za koju su vezani važni događaji iz vremena stvaranja i organizovanja državnog i crkvenog života obnovljene Srbije. Istorijske okolnosti pod kojima su Turci porušili sve crkve iz perioda Despota Stefana Lazarevića zauzećem Beograda, ovu najstarije sačuvanu beogradsku crkvu iz perioda obnovljene Srbije čine izuzetno važnim spomenikom kulture. Kada govorimo o kulturnom i istorijskom značaju ove crkve, posebno treba istaći i to da je je njen nastanak usko vezan za nacionalnu borbu i stremljenja srpskog naroda da se oslobodi vekovnog turskog ropstva. Naime, Vožd Karađorđe je iz Topčidera za vreme Prvog srpskog ustanka 1804. godine poveo ustanike na Beograd, oslobodio ga i izvojevao pobedu srpskom narodu.
Kao što je poznato, Knez Miloš je topčiderskoj crkvi darovao tri zvona, od kojih su dva u Prvom svetskom ratu skinuta i odneta u Beč gde su zajedno sa ostalim pokupljenim zvonima iz pravoslavnih hramova pretopljena i upotrebljena u ratne svrhe. Treće najmanje zvono je sačuvano i danas predstavlja značajnu starinu. Zajedno sa crkvom i mitropolitovim konakom, stavljeno je pod zaštitu države 1949. godine. Ta istorijska zvona kneza Miloša su objavila slobodu i nezavisnost Srbije posle drugog hatišerifa iz 1830. godine.
Prvi ikonostas topčiderske crkve, u čijoj izradi je učestvovalo više slikara iz prve polovine 19. veka, izrađen je u periodu od 1834. do 1837.godine. Pominju se imena Konstantina Lekića, Janje Molera koji je naslikao 13 prazničnih, 13 apostolskih i 9 prestonih ikona i Dimitrija Jakšića. Taj tzv. Lekićev ikonostas prenet je 1874. godine u parohijsku crkvu sela Barič. Sadašnji ikonostas delo je našeg poznatog umetnika i slikara Steve Todorovića i slikara Nikole Markovića. Originalnost Steve Todorovića kao umetnika se ispoljila i u slučaju izrade topčiderskog ikonostasa, jer je učinio izvesna odstupanja u pogledu utvrđenog rasporeda ikona i izbora motiva. Izmeću ostalog, on je na južnim oltarskim dverima, umesto Svetog Arhiđakona Stefana naslikao jedan motiv iz Biblije: mladog Toviju u pratnji anđela, kao predstavnika i simvol napaćenog čovečanstva. Iznad ovih dveri naslikao je Sv. Stefana Dečanskog, dok je mesto na kome se obično slika Sveti Jovan Krstitelj ustupljeno Sv. Savi u arhijerejskom ornatu koji nema nikakve sličnosti sa danas poznatim Svetiteljevim likom iz manastira Mileševe. Ono što je takođe neobično je to da nijednom svetitelju nije naslikan oreol.
Po svojoj umetničkoj vrednosti i sjajnom koloritu, rezbarskoj veštini, ukusu i skladu boja, kojim ga je autor ovekovečio, spada među najlepše u zemlji. Na ikonama je uočljiv uticaj čuvenih dela zapadnog slikarstva. Rezbarni radovi u baroknom stilu, sa primesama rokokoa, pozlaćeni su. Ikonostas je poslednji put pozlaćen čistim zlatom 1929.godine. Rezbarski radovi su delo vajara Dimitrija Petrovića koji je radio i ikonostas Saborne crkve u Beogradu. U prilog ovoj tvrdnji je i pronađena kopija nacrta za ikonostas topčiderske crkve na kome je uočljiva sličnost sa sabornom crkvom.
Crkva nikada nije živopisana. Ipak je bilo pokušaja da se to učini, što dokazuje jedna sačuvana skica severnog zida sa ikonama crkve u Topčideru koju je radio Rus Boris Seljanko.
Gradnja crkve otpočela je kopanjem temelja 28. jula 1832. godine. Gradili su je ondašnji poznati neimari Janja Mihailović i Nikola Đorđević, izvođači mnogih građevina i zdanja starog Beograda, sa Hadži Nikolom Živkovićem, koji se smatrao izuzetnim graditeljem obnovljene Srbije. NJenu izgradnju su nadgledali poverenici i najbliži saradnici kneza Miloša. Zidanje crkve je trajalo oko tri godine, sa kratkim prekidom leta 1834. godine zbog slabog plaćanja i niskih nadnica majstora. Štedljivost Kneza Miloša pri gradnji crkve se ispoljila i u pogledu korišćenja materijala. Pre svega, radi se o upotrebi i korišćenju jednog starog groblja čiji su spomenici ugrađeni u crkvenom tornju i starom Mitropolitovom konaku, sadašnjem parohijskom domu.
To su stare nadgrobne ploče okrenute naopako, bez natpisa, sa izvesnom ornamentikom. Jedna od njih, uzidana sa severne strane crkvenog tornja, je posebno interesantna jer se na njoj nalaze izdubljena dvoja konjska klešta koja nam govore da je pokojnik bio zanatlija, potkivač konja. Nemoguće je utvrditi iz kog vremena potiču ovi spomenici i da li pripadaju XVII ili XVIII veku. Ovi uzidani spomenici nam ukazuju na to da se neko staro groblje nalazilo u neposrednoj blizini mesta na kome je kasnije sazidana crkva.
Crkva Svetih Apostola Petra i Pavla sagrađena je od tesanog kamena, žućkastog sitnog peščara, koji je otporan na vremenske uticaje; građevina je bez kubeta, a ima visok kameni toranj, koji se uzdiže nad zapadnom fasadom hrama, impozantnom u svojoj jednostavnosti. Crkva je građena ravnomerno, sa jedva primetnim fugama, tako da deluje kao da je od jednog kamena. Fasade crkve su izdeljene plitkim pilastrima sa profilisanim kapitelima i plitkim polukružnim lukovima koji povezuju polastre, iznad kojih se nalazi niz plitkih arkadica.
Što se unutrašnjosti tiče, gornji delovi zapadnog i južnog portala ukrašeni su plitkim reljefom uklesanim u kamen, sa motivima vinove loze i drugim stilizovanim biljnim ornamentima i krstovima. Svi ovi elementi odražavaju izuzetnu neimarsku veštinu graditelja ove, inače male građevine, urađene sa puno ukusa i mere. Topčiderska crkva je po svom unutrašnjem sklopu jednobrodna građevina, zasvođena sedrastim lakim kamenom i opekom. Severni i južni zid crkve prevezan je sa dve gvozdene traverze.
Iako je zasigurno poznato da je crkva uglavnom bila završena u toku 1834. godine (u prilog tome govori natpis sa godinom na zvonu koje je Knez Miloš darovao topčiderskoj crkvi), ne može sa sigurnošću da se tvrdi kada su bili gotovi unutrašnji radovi i kada su počela da se vrše bogosluženja.
sa sajta topciderske crkve
Crkva Svetih Apostola Petra i Pavla podignuta je 1832-1834. godine, kao zadužbina kneza Miloša Obrenovića, koji je podigao mnogobrojne hramove i manastirske konake u zemlji kao i van nje. Prema narodnoj tradiciji, knez Miloš je podigao ovaj hram u znak svog spasenja,, jer je tu izmakao Karađorđevom gnevu, i to zbog propusta turske vojske kod Careve Ćuprije u Topčideru. Po drugoj verziji, Knez Miloš je trebalo da bude pogubljen zbog suprotstavljanja Karađorđu na mestu gde se sada crkva nalazi. Po njegovom dolasku na vlast, ispunio je svoj zavet i obećanje sagradivši ovu crkvu, pored njegovog letnjeg dvorca, u neposrednoj blizini konaka Mitropolita Srbije. Crkva Svetih Apostola Petra i Pavla će sve do 1863. godine biti dvorska crkva, za koju su vezani važni događaji iz vremena stvaranja i organizovanja državnog i crkvenog života obnovljene Srbije. Istorijske okolnosti pod kojima su Turci porušili sve crkve iz perioda Despota Stefana Lazarevića zauzećem Beograda, ovu najstarije sačuvanu beogradsku crkvu iz perioda obnovljene Srbije čine izuzetno važnim spomenikom kulture. Kada govorimo o kulturnom i istorijskom značaju ove crkve, posebno treba istaći i to da je je njen nastanak usko vezan za nacionalnu borbu i stremljenja srpskog naroda da se oslobodi vekovnog turskog ropstva. Naime, Vožd Karađorđe je iz Topčidera za vreme Prvog srpskog ustanka 1804. godine poveo ustanike na Beograd, oslobodio ga i izvojevao pobedu srpskom narodu.
Kao što je poznato, Knez Miloš je topčiderskoj crkvi darovao tri zvona, od kojih su dva u Prvom svetskom ratu skinuta i odneta u Beč gde su zajedno sa ostalim pokupljenim zvonima iz pravoslavnih hramova pretopljena i upotrebljena u ratne svrhe. Treće najmanje zvono je sačuvano i danas predstavlja značajnu starinu. Zajedno sa crkvom i mitropolitovim konakom, stavljeno je pod zaštitu države 1949. godine. Ta istorijska zvona kneza Miloša su objavila slobodu i nezavisnost Srbije posle drugog hatišerifa iz 1830. godine.
Prvi ikonostas topčiderske crkve, u čijoj izradi je učestvovalo više slikara iz prve polovine 19. veka, izrađen je u periodu od 1834. do 1837.godine. Pominju se imena Konstantina Lekića, Janje Molera koji je naslikao 13 prazničnih, 13 apostolskih i 9 prestonih ikona i Dimitrija Jakšića. Taj tzv. Lekićev ikonostas prenet je 1874. godine u parohijsku crkvu sela Barič. Sadašnji ikonostas delo je našeg poznatog umetnika i slikara Steve Todorovića i slikara Nikole Markovića. Originalnost Steve Todorovića kao umetnika se ispoljila i u slučaju izrade topčiderskog ikonostasa, jer je učinio izvesna odstupanja u pogledu utvrđenog rasporeda ikona i izbora motiva. Izmeću ostalog, on je na južnim oltarskim dverima, umesto Svetog Arhiđakona Stefana naslikao jedan motiv iz Biblije: mladog Toviju u pratnji anđela, kao predstavnika i simvol napaćenog čovečanstva. Iznad ovih dveri naslikao je Sv. Stefana Dečanskog, dok je mesto na kome se obično slika Sveti Jovan Krstitelj ustupljeno Sv. Savi u arhijerejskom ornatu koji nema nikakve sličnosti sa danas poznatim Svetiteljevim likom iz manastira Mileševe. Ono što je takođe neobično je to da nijednom svetitelju nije naslikan oreol.
Po svojoj umetničkoj vrednosti i sjajnom koloritu, rezbarskoj veštini, ukusu i skladu boja, kojim ga je autor ovekovečio, spada među najlepše u zemlji. Na ikonama je uočljiv uticaj čuvenih dela zapadnog slikarstva. Rezbarni radovi u baroknom stilu, sa primesama rokokoa, pozlaćeni su. Ikonostas je poslednji put pozlaćen čistim zlatom 1929.godine. Rezbarski radovi su delo vajara Dimitrija Petrovića koji je radio i ikonostas Saborne crkve u Beogradu. U prilog ovoj tvrdnji je i pronađena kopija nacrta za ikonostas topčiderske crkve na kome je uočljiva sličnost sa sabornom crkvom.
Crkva nikada nije živopisana. Ipak je bilo pokušaja da se to učini, što dokazuje jedna sačuvana skica severnog zida sa ikonama crkve u Topčideru koju je radio Rus Boris Seljanko.
Gradnja crkve otpočela je kopanjem temelja 28. jula 1832. godine. Gradili su je ondašnji poznati neimari Janja Mihailović i Nikola Đorđević, izvođači mnogih građevina i zdanja starog Beograda, sa Hadži Nikolom Živkovićem, koji se smatrao izuzetnim graditeljem obnovljene Srbije. NJenu izgradnju su nadgledali poverenici i najbliži saradnici kneza Miloša. Zidanje crkve je trajalo oko tri godine, sa kratkim prekidom leta 1834. godine zbog slabog plaćanja i niskih nadnica majstora. Štedljivost Kneza Miloša pri gradnji crkve se ispoljila i u pogledu korišćenja materijala. Pre svega, radi se o upotrebi i korišćenju jednog starog groblja čiji su spomenici ugrađeni u crkvenom tornju i starom Mitropolitovom konaku, sadašnjem parohijskom domu.
To su stare nadgrobne ploče okrenute naopako, bez natpisa, sa izvesnom ornamentikom. Jedna od njih, uzidana sa severne strane crkvenog tornja, je posebno interesantna jer se na njoj nalaze izdubljena dvoja konjska klešta koja nam govore da je pokojnik bio zanatlija, potkivač konja. Nemoguće je utvrditi iz kog vremena potiču ovi spomenici i da li pripadaju XVII ili XVIII veku. Ovi uzidani spomenici nam ukazuju na to da se neko staro groblje nalazilo u neposrednoj blizini mesta na kome je kasnije sazidana crkva.
Crkva Svetih Apostola Petra i Pavla sagrađena je od tesanog kamena, žućkastog sitnog peščara, koji je otporan na vremenske uticaje; građevina je bez kubeta, a ima visok kameni toranj, koji se uzdiže nad zapadnom fasadom hrama, impozantnom u svojoj jednostavnosti. Crkva je građena ravnomerno, sa jedva primetnim fugama, tako da deluje kao da je od jednog kamena. Fasade crkve su izdeljene plitkim pilastrima sa profilisanim kapitelima i plitkim polukružnim lukovima koji povezuju polastre, iznad kojih se nalazi niz plitkih arkadica.
Što se unutrašnjosti tiče, gornji delovi zapadnog i južnog portala ukrašeni su plitkim reljefom uklesanim u kamen, sa motivima vinove loze i drugim stilizovanim biljnim ornamentima i krstovima. Svi ovi elementi odražavaju izuzetnu neimarsku veštinu graditelja ove, inače male građevine, urađene sa puno ukusa i mere. Topčiderska crkva je po svom unutrašnjem sklopu jednobrodna građevina, zasvođena sedrastim lakim kamenom i opekom. Severni i južni zid crkve prevezan je sa dve gvozdene traverze.
Iako je zasigurno poznato da je crkva uglavnom bila završena u toku 1834. godine (u prilog tome govori natpis sa godinom na zvonu koje je Knez Miloš darovao topčiderskoj crkvi), ne može sa sigurnošću da se tvrdi kada su bili gotovi unutrašnji radovi i kada su počela da se vrše bogosluženja.
sa sajta topciderske crkve
