SLAVA JUNACIMA Ovako su odbranjeni Hercegovina i Nevesinje na Mitrovdan 1992. godine
- TREBINJELIVE
- Izvor:kosmopol.rs Foto:Agencije
- 08.11.2015. 00:24
- 1
Povlačenjem JNA sa prostora nekadašnje SR BiH, srpski narod jedini nije imao svoju vojsku. U maju 1992. godine skupština Srpske Republike BiH donosi odluku o osnivanju Vojske srpskog naroda u BiH, zvanično 12. maja, koja je nedugo zatim preimenovana u Vojsku Republike Srpske. Vrhovni komadant bio je predsjednik Republike Srpske dr Radovan Karadžića, a komandant Glavnog štaba general Ratko Mladić.
Nakon povlačenja JNA sa prostora Hercegovine, srpski narod je stavljen u jako nepovoljan položaj. Bez oslonca i zaštite skoro odmah se formiraju izbjegličke kolone prema bastionu srpstva i slobodnoj teritoriji, istočnoj Hercegovini. Nažalost, nesrećnim spletom okolnosti, ustaše su to brzo iskoristile i prilično lako ovladale obalom Neretve koja je bila granica istočne i zapadne Hercegovine.
Poučeni iskustvom iz Drugog svjetskog rata, kada su jame punjene srpskom nejači, mnoge porodice zatrte, a izbrisane uspomene na mnogobrojna sela i manastire, Glavni štab VRS donosi odluku o formiranju Hercegovačkog korpusa VRS.
Iskoristivši početno nesnalaženje i možemo reći bjekstvo prvog komadanta korpusa za Beograd, generala Vidoja Vujovića, koji se zadržao 72 časa na toj funkciji, ustaše su ovaladale jednom trećinom trebinjske opštine, brojnim strateškim kotama, skoro cijelim Mostarom, Podveležjem, dolinom Neretve (akcija HV, HVO i HOS-a – Lipanjske zore). Mora se reći da je tokom 1992. napade na položaje VRS izvodila regularna hrvatska vojska u sprezi sa HVO, HOS- om i ABiH.
Zašto je ovo značajno? Potpisivanjem vašingtonskog sporazuma 1994. god. u koje je zaustavljen rat između ploda i cvijeća, muslimanska vlada je dala pravo HV da uđe u BiH da bi joj pomogla u obračunu sa Srbima. Ako uzmemo u obzir da je ovo na neki način legalan dokument, iako je ta vlada zastupala interese samo jednog naroda, a pred svijetom imala masku propalog bratstva i jedinstva, onda možemo reći da je jedini agresor na BiH u suštini bila Hrvatska, koja je više puta upadala u BiH.
Međutim, pošto je u ratu protiv Srba sve dozvoljeno, ova činjencia se stalno gura po tepih. No, za drugog komadanta i do kraja rata neprikosnovenog postavljen je general Radovan Grubač. Ubrzo kreće osnivanje brigada VRS na ovom području. Komanda korpusa je bila u Bileći, kraći period u Lastvi (istočno od Trebinja), a korpus su sačinjavali:
1. Motorizovana brigada (Trebinje)
15. Pješadijska brigada (Bileća)
18. Laka pješadijska brigada (Gacko)
8. Motorizovana brigada (Nevesinje)
2. Laka pješadijska brigada (Borci – Konjic)
11. Pješadijska brigada (Foča)
14. Laka pješadijska brigada (Čajniče)
89. Samostalni mješoviti artiljerijski divizon
284. Samostalni oklopni bataljon
529. Samostalni motorizovani bataljon
7. Bataljon vojne policije
7. Bataljon veze
7. Izviđačko-diverzantski odred
7. Mješoviti artiljerijski puk
7. Laki artiljerijski puk PVO
7. Inžinjerijski puk
7. Mješoviti protivoklopni artiljerijski puk
7. Sanitetski bataljon
7. Autotransportni bataljon
Uz ove jedinice korpusu je bila povremeno pridružena i 1. gardijska motorizovana brigada GŠ VRS. Tokom rata u Bosni pokrivao je front od tromeđe sa Crnom Gorom i Hrvatskom iznad Prevlake preko Popovog polja, Stoca, Mostara, Boračkog jezera, Treskavice pa do Goražda, preko 300 kilometara fronta. Korpus je brojao 21.000 vojnika; a tokom 1995. godine korpus je imao 10.000 vojnika. Tokom rata ukupno je poginulo oko 2.000 boraca, a tačan broj ranjenih boraca nije poznat.
Trebinjska brigada je pokrivala podrupčje od Jablan dola do raskrsnice za Ravno na putu Trebinje-Ljubinje. Sastojala se od šest bataljona. Pripadnici Trebinjske brigade bili su uglavnom iz trebinjske opštine, jedino položaje iznad Konavala (Jablan Do) držali su Bilećani. Brigada je imala 4.000-5.000 vojnika. Komandanti brigade su bili pukovnik Obrad Vičić, pukovnik Radoslav Zubac, pukovnik Stanić, pukovnik Miladin Prstojević i pukovnik Bogdan Kovač.
Bilećka brigada od raskrsnice za Ravno do Šćepan Krsta. Imala je tri bataljona. Pripadnici ove brigade su bili iz Bileće, Ljubinja i Berkovića. Brigada je brojala između 3.500 i 4.000 vojnika, a komandant brigade je bio pukovnik Obrad Vučković.
Gatačka brigadu su činili isključivo Gačani. U ljeto 1992. godine učestvuje u čišćenju Tjentišta i Zelengore od muslimanskih snaga. Poslije toga nisu imali stalne položaje koje su držali sve do kraja 1994. godine kada su angažovani na planini Prenj i Boračkom jezeru. Brigada je brojala oko 2.000 vojnika.
Druga laka pješadijska brigada je držala položaje iznad Boračkog jezera prema Konjicu i Glavatičevu. Bila je sastvljena od boraca iz Konjičke i Nevesinjske opštine. Brojala je oko 1.000-1.500 vojnika, a komandant brigade je bio Boro Antelj. Dejtonskim sporazumom ovo područje je pripalo muslimansko-hrvatskoj federaciji. Snage Vojske Republike Srpske su se povukle u februaru 1996. godine.
Fočanska brigada je sastavljena od vojnika sa teritorije fočanske opštine. Poslije ovladanja Fočom u aprilu 1992. godine držali su položaje od Foče prema Goraždu i prema komunikaciji koja je Goražde povezivala sa Bjelašnicom i Igmanom. Posle akcije Lukavac 93 kada je zauzeto Trnovo i planine Bjelašnica i Igman, Goražde se našlo u okruženju pa je brigada bila angažovana na blokadi Goražda. Brojala je oko 4.000 vojnika.
Čajnička brigada je držala položaje istočno od Goražda. Brojala je oko 2.000 boraca.
Nevesinjska brigada je pokrivala teren od Šćepan Krsta do padina planine Prenj na sjeveru. Sastavljena od vojnika iz Nevesinja i izbjeglih Srba iz doline Neretve i nekoliko jedinica iz Bileće. Nevesinjska brigada imala je oko 4.000 vojnika, a komandant brigade je bio pukovnik Novica Gušić do 1993, a od 1993. do kraja rata major Zoran Purković.
Krš je dao mnogo junaka, a jedan od njih je neustrašivi vojvoda Rade Radović koji je predvodio i osnovao jedinicu Bilećki dobrovoljci. Maskota cijelog korpusa bila je jedinica Ćićolina osnovana od prognanih Srba iz doline Neretve, zapadne Hercegovine i Mostara. Momci koji su se smrti smijali u lice. Na suprotnoj strani bili su im suprotstavljeni: 4 korpus ABiH (Mostar), dijelovi 6. korpusa (Konjic), mudžahedini, Operativna zona Jugoistočna Hercegovina HVO – 8 pješadijskih brigada, 4 samostalne pješadijske čete i četa VP, HOS, 116 br. HV, 4 gbr. Pauci, 2 gbr. Gromovi, 163.br HV, 156. br. HV, 141. br. HV a po ptrebi su dovlačene snage širom Hrvatske, Herceg-Bosne i krnje Bosne.
Veliki broj ustaša, mudžahedina i plaćenika ostavio je kosti u Hercegovoj zemlji. Iskoristivši početne uspjehe i deblokadu Dubrovnika, neprijatelji su se osokolili i počeli su da vrše konstantne pritiske i napade na srpsku Hercegovinu. Međutim, dobro ukopani, motivisani i svjesni šta će se desiti ako neprijatelj prođe Hercegovci su izdržavali sve napade. Do oslobađanja Trnova i Rogoja Hercegovina je bila skoro potpuno izolovana i sama. U Glavnom štabu HV pod komandom generala Janka Bobetka, nekadašnjeg oficira JNA koji je penzionisan nakon Maspoka, osmišljena je operacija Bura. Cilj operacije je bio da se zauzme Nevesinje i uništi nevesinjska brigada, Mostar oslobodi pritiska, i da to bude dalja osnovica ka zauzimanju Trebinja, Bileće i cijele Hercegovine.
Tokom septembra i oktobra dovlačene su i gomilane pješadijske, oklopne i artiljerijske jedinice. Procjenjuje se da je odnos snaga bio 10:1 u korist ustaša, što znači da je na jednog pripadnika Nevesinjske brigade koja je sa 4.500 hiljade boraca držala sto kilometara fronta dolazilo deset neprijateljskih vojnika. Specijalno su dovučene: jedinica za specijalne namjene Ludvig Pavlović, jedinica Ante Bušić, ATJ širokobriješka kažnječička četa, Crne Mambe – Blagaj, Hercegovačka brigada i mostarske brigade.
Napadom je lično rukovodio Janko Bobetko. Plan je bio da se poslije žestoke artiljerijske pripreme ubace specijalne jedinice u pozadinu, napadnu liniju snabdijevanja i sa leđa priđu braniocima dok bi mnogo jače snage napale frontalno. Napad je planiran na Mitorvdan zato što se znalo da tu slavu slavi velika većina stanovništva i da će borbena gotovost i budnost biti smanjena, a linije slabije popunjene.
Navikle su ustaše da napadaju na velike pravoslavne praznike i da čine velika zlodjela srpskom narodu. Zanimljivo je izvući logiku koalicije muslimana i ustaša jer tokom oktobra i novembra već su se krenuli razračunavati oko Mostara, Stoca i doline Neretve, a ovamo su zajedno krenuli na srpski nišan.
U ranim časovima 8.11.1992. krenula je uraganska vatra iz svih artiljerijskih sredstava. VBR- ovi, dalekometni topovi, haubice, minobacači od 60, 80 120 mm, kao da je eksplodirao vulkan. Artiljerija je djelovala iz pravca Bune, aerodroma Mostar, Kozice, Goranata i Blagaja. Priprema je trajalo više od šest sati. Nakon artiljerijske pripreme krenuo je pješadijski napad frontalno i napad ubačenih diverzanata. Napadalo se iz nekoliko pravaca Blagaj – Vranjevići – Kamena, Blagaj – Rabina, Zalik – Šipovac te Bijelo polje – Zemlje.
Sveti Dimitrije je sačuvao svoje Srbe, jer tokom artiljerijsom napada većina boraca je bila kući slaveći njegovo ime, a i oni što su bili na prvim linijama su bili zaštićeini i dobro ukopani.
Cijelo Nevesinje, cijela Hercegovina se digla na noge. Sve što je moglo da nosi pušku ili nekako da pomogne krenulo je na front. Druge linije i rezervnih položaja nije bilo. Borba do smrti, do posljednjeg jer se znalo šta će biti ako pukne linija i ustaše i balije provale u Nevesinje. Nastavili bi svoj krvavi pir koji nisu završili njihovi djedovi. Najžešće borbe bile su na čuvenoj koti 690 – Šćepan Krst. Taj položaj su držali Vukovi, pripadnici nevesinjske brigade na čelu sa majorom Ivkovićem. Na njih su krenuli specijalci iz jedinice „Ludvig Pavlović“ komadanta Božana Šimovića koji je i poginuo na ovoj koti tog dana naletjevši na minu. Poslije nekoliko časova borbe povukli su se. Nisu mogli da se dugo oporave od pogibije komadanta.
Položaje na selu Vranjevci držao je vojvoda Rade Radović sa svojim dobrovoljcima. Pršti kamenje, ranjena zemlja vrišti od rana nanesenih od granata ali vojvoda i dobrovoljci se nisu pomjerili. Takođe u srpskoj pozadini poginuo je i komadant spec. jedinice „Leopardi“, koji su naletjeli na srpsku kuhinju. Jednog od najboljih specijalaca HVO–a ubio je srpski kuvar iz papovke. Tih prelomnih trenutaka kada su ginule najozloglašenije ustaše, akcija otupljuje i postepeno staje.
Padale su mine na grad i na bolnicu. Ionako siromašna varoš, imala je tokom 92. god. isto domicilnih stanovnika kao i izbjeglica. Djeca i žene su punile vreće sa pijeskom, lakši ranjenici su se digli i uzeli puške, starci su krenuli na front. Jedina misao svih duša tada je da linija ne smije da pukne. Sva četiri bataljona su brzo popunjena, zauzeli su svoje položaje i krenuli u bitku. Prage, trocjevci, minobacači su krenuli da kose bojovnike i crnokošuljaše. Stiže pomoć iz Bileće, Gacka i Ljubinja. Za jedan dan, ofanziva je slomljena, a borbe su trajale još 5-6 dana. Tog dana zauvijek je oči sklopilo 40 junaka, koji stoje sa Obilićem rame uz rame.
Bio je to tužan dan za cijelu srpsku Hercegovinu.
Sve je bilo zavijeno u crno, svi su plakali, ali ti div junaci su utkali svoje kosti u odbranu svoje otadžbine. Nema veće ljubavi nego dati život za bližnjeg svog. Ranjeno je oko 300 srpskih sokolova i pričinjena je ogromna materijalna šteta civilnim objektima.
Ustaški gubici su bili oko 560 poginulih i preko 1.200 ranjenih. Mada to nikad nisu priznali, vješto skrivajući podatke, dugo se širio smrad raspadnutih leševa koje nisu htjeli da pokupe.
Lično je general Mladić 'oletio' i odao priznanje cijeloj Hercegovini na neustrašivoj odbrani. Bila je to, ispostaviće se kasnije, najveća ofanziva na srpsku Hercegovinu i jedna od ključnih bitaka za opstanak i ostanak srpskog naroda u BiH.
