- Poruka
- 19.289
Slavnu srpsku glumicu su komunisti osudili da čisti ulice...
Rođena je u Velikom Gradištu 1887. godine i krenula je u život 1901. sa socijalnog dna: prala je veš glumcima u jednoj
putujućoj pozorišnoj trupi, s kojom je pobegla od muža za kojeg je prisilno bila udata još kao maloletna devojka.
Pet godina kasnije u Varaždinu odigrala je i prvu dramsku ulogu u komadu „Nada“. Kasnije prelazi u kazalište u Osijeku,
gde je njen talenat zapazio čuveni zagrebački reditelj i teatrolog Branko Gavela.
Prekretnica u njenoj karijeri bio je prelazak u Narodno pozorište u Beogradu, kada postaje sveopšta miljenica pozorišne
publike. Nizale su se velike uloge i uspjeh za uspjehom, a kada nije bila na pozornici, vrijeme je boemski provodila u
skadarlijskoj kafani „Dva jelena“.
Trijumf njene karijere bila je premijera „Gospođe ministarke“ u režiji Vitomira Bogića 25. maja 1929. godine.
Predstava je do 1941. izvedena više od 200 puta, gostujući u Beču, Varšavi, Pragu, Budimpešti, Sofiji, Krakovu…
Mnogi pozorišni poslenici veruju da je Nušić pišući ovu komediju mislio baš na Žanku Stokić.
„Draga Žanka,
Vi i ja danas imamo malu, intimnu svetkovinu.
Mogu događaji menjati režime, mogu se krize zavitlavati i obarati kabinete;
Vas se kriza ne može dotaći,
Vi ostajete ministarka, jedina ministarka, uvek ministarka“,
- napisao je Branislav Nušić Žanki Stokić povodom stotog izvođenja „Gospođe ministarke“.
Mnoge velike glumice igrale su glavnu rolu u svima poznatoj Nušićevoj komediji „Gospođa ministarka“, ali nijedna tako
brilijantno kao – Žanka Stokić.
U prvoj polovini 20. vijeka Žanka Stokić je bila najslavnija srpska glumica, koja je bila jednako voljena među publikom
i u karakternim ulogama u klasičnim dramama, kao i u smešnim rolama u bulevarskim komedijama.
Voleli su je baš svi, čak i oni koji nikada nisu kročili u pozorište.
Žanka Stokić je živela u kući na Topčiderskom brdu, u kojoj je u jednom trenutku udomila Magdu Petrić, sirotu ženu iz
međumurskog sela Preloga, koja joj je postala kućna pomoćnica, kao i njenog slepog muža Franju i njihovu malu ćerku.
List Politika od 3. marta 1940. godine u tekstu pod naslovom „Tužna igra sa srećnim završetkom pod krovom gđe Žanke
Stokić“ piše kako je Žanka tom slepom Franji Petriću platila operaciju očiju, koju je obavio dr. Zdravko Nižetić na Očnoj klinici
u Beogradu. Operacija je uspela. „Cela ova međumurska seljačka porodica blista od sreće jer Franja Petrić će nakon 16 godina
moći da vidi svoju Magdu i svoju devojčicu, zahvaljujući Žanki Stokić“, pisala je Politika.
Ali, tragedija je čekala iza ugla.
Tokom nemačke okupacije Žanka Stokić je učestvovala u estradnim beogradskim pozorištima „Veseljaci“ i „Centrala za humor“ i
posle dolaska komunista na vlast uhapšena je pod optužbom da je „kulturno i umetnički sarađivala s okupatorom i domaćim
izdajnicima, stavljajući u službu svoje umetničke sposobnosti i svoj veliki glumački renome“.
Među glumačkim svijetom se kasnije špekulisalo da ju je „cinkario“ jedan mlađi, manje talentovani kolega blizak posleratnim vlastima.
Osuđena je na osam godina gubitka nacionalne časti i na društveno koristan rad – mesecima je po Beogradu čistila ulice.
Posle Žankine molbe za pomilovanje i dopuštenje da se vrati umjetničkom životu da ne bi živjela od tuđe milostinje, tadašnji ministar
pravosuđa Srbije Dušan Bratić predložio je da joj se kazna smanji, ali glumica je već bila teško bolesna od zapuštenog dijabetesa.
Vest da joj je „sve oprošteno“ donio joj je u proljeće 1947. godine drugi veliki glumac, Milivoje Živanović, a potom je od reditelja
Bojana Stupice saznala da je od nadležnih vlasti dobio saglasnost da je može angažovatiti u tek osnovanom Jugoslovenskom dramskom
pozorištu.
Tri dana kasnije Žanka Stokić je preminula.
Prema njenoj želji na Topčidersko groblje odvezena je u volovskim kolima dok je, kako svedoče očevici, policija konjima i palicama rasterivala
hiljade Beograđana koji su klečali, posipali put cvećem i plakali.
Spomenik joj tada nije podignula ni država, ni grad, ni pozorišna zajednica, nego služavka Magda iz Međumurja s natpisom koji i danas stoji:
„Svojoj plemenitoj gazdarici Žanki“.
Glumica Svetlana Ceca Bojković koja je igrala ulogu Žanke Stokić u TV drami „Smrt gospođe ministarke“, o sudbini slavne glumice
kaže sledeće:
„Ne mislim da je Žanka bila izdajica, nego očigledno žrtva svog vremena.
Ne treba zameriti onima koji su glumili po beogradskim pozorištima za vreme rata, iako je bilo i onih koji nisu hteli da igraju, kao na primer
velika glumica Ljubinka Bobić, što takođe razumem.
Ljudi su morali da rade svoj posao i za vreme rata: pekari su pekli hleb, šusteri su opravljali cipele, a glumci su glumili po pozorištima.
Žanka Stokić je igrala u pozorištu za naš narod, a ne za Nemce, koji nisu razumeli srpski jezik. To je velika razlika.
Ona nije nikog otkucala, niko zbog nje nije izgubio život i to su uglavnom bili razlozi kojima sam pokušala da je opravdam kada sam igrala
u ulogu.“
