- Poruka
- 334.040
Ulica kneza Miloša je jedna od centralnih ulica u Beogradu. Nalazi se u opštini Savski venac i delom na Vračaru i Starom gradu. Pruža se od Mostarske petlje do Doma Narodne skupštine i duga je 1.600 metara. Danas se u njoj nalaze brojna ministarstva pri Vladi Srbije, međunarodna predstavništva, ambasade, kao i sedište Gradske opštine Savski venac.
Nastala je za vreme vladavine kneza Miloša, čije je i ime kasnije ponela. U to vreme zvala se „Topčiderski drum“ i povezivala je Topčider sa centrom grada. U ovoj ulici se nalazilo prvo šetalište, korzo, Beograđana, pre Knez Mihailove. Njenom trasom prolazila je i jedna od prvih tramvajskih linija u gradu. Na uglu sa kraljice Natalije nalazila se zgrada skupštine Kraljevine Srbije - kasnije je tu bio bioskop "Odeon" a srušena je 1940. radi zidanja Zgrade penzionog zavoda za službenike. Severni deo ulice, do Kralja Milana, pre Drugog svetskog rata se zvao Kralja Ferdinanda.
Vladavina kneza Miloša Obrenovića predstavljala je period sve odlučnijeg odbacivanja turskih uzora i okretanje modernoj Evropi. Odmah nakon što je Srbija stekla autonomiju, a knez nasledno kneževsko dostojanstvo, iz Beča je u Beograd stigao Slovak Franc Janke, sa zadatkom da urbanistički osmisli tada nenaseljeni vračarski deo Beograda.
Prema njegovom planu je, uređen i regulisan Topčiderski drum, odnosno današnja Ulica kneza Miloša. Po prvi put su u Srbiji uvedeni evropski principi u urbanističkom uređenju i arhitekturi. Sa ovim izmenama Beograd je polako postajao prava evropska prestonica.
Prema planu Franca Jankea ulice su se sekle pod pravim uglom, za razliku od turskog Beograda u šancu i njegove nepravilne mreže ulica. Prema kneževoj zamisli, u danas po njemu nazvanoj ulici, trebalo je formirati državni, administrativni i vojni centar srpskog Beograda.
Na prostoru današnjeg parka Gavrila Principa podignut je knežev konak - dvor, potom preko puta ulice Velika kasarna, da bi do kraja 19. veka bili sagrađeni i Vaznesenjska crkva, zgrada Državnog saveta, Vojna akademija i Ministarstvo vojno. Knežev dvor, kao i pomenuti vojni objekti na uglu Nemanjine i Ulice kneza Miloša, stradali su u bombardovanju u Drugom svetskom ratu.
Odlaskom kneza Miloša a potom i njegovog sina Miahila u izganstvo, ceo kompleks predat je državi za smeštaj Ministarstva finansija Kneževine Srbije.
Po ovoj instituciji park će sve do 2017. godine nositi naziv Finanskijski park. Kada se knez Mihailo vratio iz izgnanstva Finansijski park je proglasio narodnim i na taj način je Beograd dobio prvi javni park jula meseca 1864. godine.
Sa izgradnjom ovih reprezentativnih zdanja, već sredinom 19. beka počeli su da se podižu i prvi stambeni objekti. Miloš je često besplatno dodeljivao placeve uz uslov da se sa izgradnjom mora odmah započeti. Ulicu će vremenom dodatno oplemeniti Atanasije Nikolić, postavljanjem drvoreda sa obe strane.
O prestižnom karakteru ulice govori i činjenica da je tramvajska linija prema „Mostaru“, Vajfertovcu i Topčideru uvedena još 1894. godine. Jedna za drugom podizale su se otmene kuće uglednih Beograđana. Među žiteljima ulice su bili advokat i pevač Mijat Mijatović, mitropolit Mihailo, arhitekta Nikola Nestorović, a nešto kasnije i knez Pavle Karađorđević, porodica Bajloni, Isidora Sekulić i drugi.
Sliku Ulice kneza Miloša u međuratnom dobu ponajviše je odredilo prisustvo velikih javnih građevina. Kao sto su Ministarstvo finansija (Vlada Republike Srbije) prema projektu ruskog arhitekte Nikole Krasnova i Ministarstvo šuma i ruda i poljoprivrede i voda (Ministarstvo inostranih poslova) prema projektu arhitekata Nikole Nestorovića, Dragiše Brašovana i Nikole Krasnova.
Zatim tu je palata Generalštaba prema projektu ruskog arhitekte Vasilija Baumgartena i zgrada Ministarstva saobraćaja Svetozara Jovanovića.
Na raskrsnici Kneza Miloša i Nemanjine ulice, na mestu gde su se nekada nalazili Ministarstvo vojno i stara zgrada Vojne akademije, 1956-1965 godine podignute su zgrade Generalštaba Vojske Srbije i Crne Gore i Ministarstva odbrane u Beogradu.
Kao i zgrada Saveznog MUP-a, ovaj kompleks je teško oštećen u bombardovanju Beograda 1999. godine. Pet godina kasnije, u prvom javnom beogradskom parku postavljen je spomenik „Takovski ustanak“, kao replika spomenika u Takovu vajara Petra Ubavkića, a 2015. i rad vajara Zorana Kuzmanovića - spomenik Gavrilu Principu, po kome ovaj park danas nosi ime.
U nastanku i razvoju Ulice kneza Miloša danas se čita uspon Beograda. Ona svojim reprezentativnim arhitektonskim fondom čuva sve graditeljske mene Beograda i priča o političkim aspiracijama različitih režima, državnim ambicijama, političkim ideologijama, privrednim aktuelnostima, arhitektonskim tendencijama, stilovima, i čuvenim graditeljima.
(preuzeti delovi teksta sa Blica i Vikipedije)
