- Poruka
- 351.577
Teodor (Todor) Branković bio je sin Đurđa Brankovića i Jerine, njegove druge žene, rođen je 1414. godine ubrzo posle sklapanja braka. Budući srpski despot i njegova supruga dobili su sina i prvog naslednika u porodici Branković, koje je rođeno posle niza godina. Đurađ je u prvom braku sa sestrom Jovana IV Komnina imao ćerku Jelenu. Prvom muškom Đurđevom potomku u čast Jerininog oca dali su ime Teodor (grčki „Božji dar“), dok su ga Srbi prozvali Todor. Bio je to je ljupki dečak, produhovljene fizionomije, izrazitih očiju, tamnosmeđih obrva, kestenjaste kose, malih, napućenih usta i povijenog nosa
Pošto je na fresci živopisan kao naslednik prestola, postoji verovatnoća da je umro posle smrti despota Stefana Lazarevića, ali sigurno pre septembra 1429. godine,
jer se ne pojavljuje u Esfigmenskoj povelji.Iznad njegove glave je natpis ,,Molenie raba božja Todora, sina blagovernago i Hristoljubiva gospodina Đurđa i gospožde Jerine“.Da je Todor prvorođeni Đurđev i Jerinin sin govori i njegova odeća na gračaničkom portretu, jer takvu nose naslednici prestola.
U Gračanici je u prvim decenijama 15. veka radio jedan slikar od čijih je fresaka ostao samo portret Todora, sina Đurđa i Jerine Branković, smešten u prolazu iz naosa u južni paraklis.Todor Branković je predstavljen u uzrastu od desetak godina, u malo pognutom stavu, ruku ispruženih i okrenut prema unutrašnjem prostoru paraklisa. Lik mu je urađen sa izrazitim portretskim crtama – na njemu se izdvajaju snene plave oči, smeđe i blago izvijene obrve, visoko čelo, malo povijen nos i talasasta kestenjasta kosa koja se kovrdža na vratu.
Dečak Todor Branković stoji na crvenom jastuku koji je izvezen žutim trakama sa floralnim motivima, obučen je u dugačku crvenu tuniku sa uskim rukavima i ukrašenu biserima, koja se završava okovratnikom, narukvicama i našivcima na podlakticama. Na grudima mu je ukrašen žuti loros, zelen sa unutrašnje strane, protkan zlatnom žicom, sa umetnutim biserima i dragim kamenjem. Ispod duge haljine proviruje crvena obuća sa šiljatim vrhovima.
Radeći Todorov lik, slikar je ostvario izuzetno uspelo delo. Ljupkost u izrazu dopunjena je izduženošću figure, plemenitošću u oblicima, nenametljivošću molitvenog gesta i zaustavljenim pokretom. Željom da se zabeleži fizička sličnost preko naglašavanja portretskih crta podvučen je duševni izraz blagosti dečaka. Ovaj portret je jedan od najlepših u Gračanici i pripada najboljim delima prve polovine 15. veka.
Ipak, činjenica da Todor nije sahranjen u Gračanici unosi nejasnoće u datum i razloge slikanja njegovog portreta na ovom mestu. Povod za njegovo predstavljanje mogla je da bude smrt ili samo neki prilog koji je despot Đurđe dao Gračanici, za zdravlje ili, ako je Todor već bio pokojni, za dušu svog sina, na šta upućuje reč „molenije“.
Smisao ove slike u Gračanici ostaće, verovatno, nerazjašnjen, jer je Todorov portret u nekadašnjoj niši na zapadnom zidu južnog paraklisa verovatno bio u vezi sa još nekim likovima u njoj, od kojih ništa nije očuvano.
Bez obzira na to, može se verovati da mesto za postavljanje Todorovog lika nije slučajno odabrano, jer se u ranom 15. veku sigurno dobro znalo da je prostor južnog paraklisa posvećen Bogorodici Zastupnici, majci Božjoj koja najdirektnije posreduje između ljudi i Hrista.Obdarujući manastir Gračanicu, Đurđe i Jerina su upravo dali da se naslika Todorov portret u stavu „molenija“ na ulazu u prostor posvećen Bogorodici Zastupnici.
Iz knjige Branislava Todića „Gračanica – slikarstvo“ / Wikipedija
Pošto je na fresci živopisan kao naslednik prestola, postoji verovatnoća da je umro posle smrti despota Stefana Lazarevića, ali sigurno pre septembra 1429. godine,
jer se ne pojavljuje u Esfigmenskoj povelji.Iznad njegove glave je natpis ,,Molenie raba božja Todora, sina blagovernago i Hristoljubiva gospodina Đurđa i gospožde Jerine“.Da je Todor prvorođeni Đurđev i Jerinin sin govori i njegova odeća na gračaničkom portretu, jer takvu nose naslednici prestola.
U Gračanici je u prvim decenijama 15. veka radio jedan slikar od čijih je fresaka ostao samo portret Todora, sina Đurđa i Jerine Branković, smešten u prolazu iz naosa u južni paraklis.Todor Branković je predstavljen u uzrastu od desetak godina, u malo pognutom stavu, ruku ispruženih i okrenut prema unutrašnjem prostoru paraklisa. Lik mu je urađen sa izrazitim portretskim crtama – na njemu se izdvajaju snene plave oči, smeđe i blago izvijene obrve, visoko čelo, malo povijen nos i talasasta kestenjasta kosa koja se kovrdža na vratu.
Dečak Todor Branković stoji na crvenom jastuku koji je izvezen žutim trakama sa floralnim motivima, obučen je u dugačku crvenu tuniku sa uskim rukavima i ukrašenu biserima, koja se završava okovratnikom, narukvicama i našivcima na podlakticama. Na grudima mu je ukrašen žuti loros, zelen sa unutrašnje strane, protkan zlatnom žicom, sa umetnutim biserima i dragim kamenjem. Ispod duge haljine proviruje crvena obuća sa šiljatim vrhovima.
Radeći Todorov lik, slikar je ostvario izuzetno uspelo delo. Ljupkost u izrazu dopunjena je izduženošću figure, plemenitošću u oblicima, nenametljivošću molitvenog gesta i zaustavljenim pokretom. Željom da se zabeleži fizička sličnost preko naglašavanja portretskih crta podvučen je duševni izraz blagosti dečaka. Ovaj portret je jedan od najlepših u Gračanici i pripada najboljim delima prve polovine 15. veka.
Ipak, činjenica da Todor nije sahranjen u Gračanici unosi nejasnoće u datum i razloge slikanja njegovog portreta na ovom mestu. Povod za njegovo predstavljanje mogla je da bude smrt ili samo neki prilog koji je despot Đurđe dao Gračanici, za zdravlje ili, ako je Todor već bio pokojni, za dušu svog sina, na šta upućuje reč „molenije“.
Smisao ove slike u Gračanici ostaće, verovatno, nerazjašnjen, jer je Todorov portret u nekadašnjoj niši na zapadnom zidu južnog paraklisa verovatno bio u vezi sa još nekim likovima u njoj, od kojih ništa nije očuvano.
Bez obzira na to, može se verovati da mesto za postavljanje Todorovog lika nije slučajno odabrano, jer se u ranom 15. veku sigurno dobro znalo da je prostor južnog paraklisa posvećen Bogorodici Zastupnici, majci Božjoj koja najdirektnije posreduje između ljudi i Hrista.Obdarujući manastir Gračanicu, Đurđe i Jerina su upravo dali da se naslika Todorov portret u stavu „molenija“ na ulazu u prostor posvećen Bogorodici Zastupnici.
Iz knjige Branislava Todića „Gračanica – slikarstvo“ / Wikipedija
