Srpske slikarke 20.veka

[Nina]

Postati slikarka u Srbiji bilo je teško. Likovna kritika nije gledala istim očima ženske i muške slikare. Samo retke od tih žena
biće upisane zlatnim slovima u istoriju umetnosti, kao što je Nadežda Petrović i Olja Ivanjicki, dok su druge nepravedno skrajnute ili potpuno zaboravljene.
Početak 20. veka predstavlja prelomnu tačku u srpskom slikarstvu, koje pokušava da se oslobodi dotadašnjih ustaljenih kanona i akademizma.
Nekoliko slikarki koje su obeležile srpsko slikarstvo 20.veka

 

[Nina]

Beti Vukanović (1872-1972) rođena je kao Babet Bahmajer, a kasnije se udala za srpskog slikara Ristu Vukanovića. Beti je jedan od najznačajnijih predstavnika plenerista (slikanje u prirodi, van ateljea) u Srbiji. Slikala je portrete, pejzaže (sa motivima iz vardarske Makedonije, Srbije i Bosne) i mrtvu prirodu. Smatra se začetnicom umetničke karikature kod nas. Još 1902. god. njene karikature su se našle u romanu Opštinsko dete, Branislava Nušića. Široj umetničkoj javnosti predstavila ih je na „Ladinoj” izložbi 1910. godine. Veruje se da je njene karikature čuvao i kralj Petar I Karađorđević. Autor je preko 500 karikatura, od čega je sačuvano 140, i većina je akvarelisana. NJena poslednja karikatura je najverovatnije Autokarikatura, objavljena u listu Politika, aprila 1949. godine. NJene grafike nisu naišle na zainteresovanost Beograđana, za razliku od Rima, gde je italijanski kralj kupio dve njene grafike. Pedagoški rad u Beogradu, u slikarko-crtačkoj školi, započela je zajedno sa suprugom, 1900. gododine i nastavila ceo život da se bavi time. Pod pedagoškim vođstvom Bete Vukanović formira se grupa slikarki u Srbiji početkom 20. veka, koja predstavlja sasvim novu pojavu za to doba. Jedna od prvih slika koje je Beti naslikala u Srbiji je bila Krsna slava. Slika je bila izložena i nagrađena na Svetskoj izložbi u Parizu 1900. god. Za vreme balkanskih ratova i Prvog svetskog rata radila je kao bolničarka dobrovoljac. Uz ostale ranjenike, negovala je i supruga, koji je oboleo od tifusa i sa kojim se prebacila u Francusku. Nameravali su da se po zavšetku rata zajedno vrate u Beograd, ali, njen „dugački Hercegovac”, kako ga je zvala, umire u Francuskoj 1918. godine. Po povratku u Beograd, pronalazi utočište u pedagoškom i stvaralačkom radu. Izradila je nacrt za ratnu novčanicu od 50 dinara, čija je prva partija izdata marta 1915. godine. Za vreme Drugog svetskog rata odbila je da se učlani u pokret Kulturbund, govoreći da sebe smatra Srpkinjom. Slikala je do smrti, koja ju je zadesila u 101. godini života.

 

[Nina]

Anđelija Lazarević (1885-1926) bila je talentovana slikarka i književnica, ćerka lekara i književnika Laze Lazarevića. Pisala je poeziju, posebno pesme u prozi, ali i pripovetke, od kojih su najznačajnije Palanka u planini i Lutanja. Miloš Crnjanski je bio oduševljen njenim pisanjem, pa ju je nagovorio da štampa svoje stihove i prozu. Zbog bolesti je više puta prekidala školovanje, završavala razrede vanredno, ali nije odustajala. Vanredno je pohađala slikarsku školu kod Bete Vukanović i upravo je ona zaslužna što je akvarel postao omiljena tehnika Anđelije. Omiljeni motiv na njenim slikama je bio pejzaž i njega je radila na svim svojim putovanjima. Sačuvana su njena dva portreta, a poslednjih godina bavila se i akvarelom. Njen način slikanja okarakterisali su kao umereni minhenski impresionizam. Izlagala je na mnogim grupnim izložbama, ali samostalnu izložbu nije imala. Njen slikarski i književni opus je malobrojan. Mnoga dela su izgubljena u ratu. Sačuvano je oko 15 njenih poznatih radova. Anđelijin rad je često prekidala bolest, a na kraju i prerana smrt, u četrdesetoj godini života.

 

[Nina]

Natalija Cvetković (1888-1928) još je jedna od učenica Bete Vukanović. Kasnije školovanje je nastavila u Minhenu i Parizu. NJen slikarski rad odlikuje delikatan kolorit, okrenut akvarelu. Slikarski opus koji je ostavila iza sebe sastoji se od portreta, pretežno ženskih, i pejzaža. Prvi put je izlagala 1904. godine na Prvoj jugoslovenskoj umetničkoj izložbi u Beogradu. Po vrednostima koje je postavila u akvarelu, kritika je svrstava u sam vrh srpskog slikarstva s početka 20. veka. Učestvovala je kao bolničarka dobrovoljac u balkanskim ratovima i tada je bila ratni slikar. Ova slikarka umrla je sa nepunih 40 godina i gotovo odmah pala u zaborav.

 

[Nina]

Vidosava Kovačević (1889-1913) pripadala je prvoj generaciji srpskih slikara s početka 20. veka, koja je uspela da u potpunosti prevaziđe konzervativni akademizam 19. veka. Pripadala je krugu umetnika koji su potekli iz Umetničko-zanatske škole Riste i Bete Vukanović. Bila je jedna od prvih srpskih slikarki koje su se školovale u Parizu. Stvarala je u kratkom periodu, od 1905. do 1913. godine, tokom kog je prešla put od realizma do impresionizma. Posebnu pažnju slikarka je poklanjala psihologiji ličnosti, karakterologiji pokreta, emocionalnosti i duševnom stanju. Upravo ovo je uočljivo na najvrednijim delima njenog opusa: Studija za pokret, Banaćanin, Predeo sa mosta, Plaža i Glava devojčice. Njeno delo Glava devojčice je ulje na platnu i ovu sliku kritičari smatraju remek-delom svoje epohe. Umrla je iznenada u 24. godini života od galopirajuće tuberkuloze. Njen slikarski rad je bio tek u uzletu, tako da ona nikada nije uspela da se pozicionira među srpskim slikarima. Veliki broj njenih radova izgubljen je u Prvom svetskom ratu, a neke je odnela u Pariz, tako da je pala u zaborav. Ključnu ulogu u revalorizaciji stvaralaštva Vidosave Kovačević odigrao je Pavle Beljanski, koji nam je otkrio ovu umetnicu specifičnih vrednosti i uveo je u njegovu antologiju

 

[Nina]

Liza Križanić, rođena kao Draginja Marić (1905-1982), pripada generaciji mladih umetnika koji su stvarali između dva rata. Usavršava se na Sorboni. Liza je u Parizu živela zajedno sa svojom drugaricom Desankom Maksimović. Tada je u Parizu živelo mnogo naših umetnika, pa će tamo upoznati Savu Šumanovića i Zoru Petrović, sa kojom će ostati drugarica do kraja života. Na Monmartru će Liza održati svoju prvu i jedinu samostalnu izložbu. U Parizu je buknula i njena ljubav sa Pjerom Križanićem, čuvenim karikaturistom i kritičarem. Po povratku u Beograd sklopili su brak. U slikarskom opusu Lize Križanić preovladava upotreba ulja na platnu, nešto manje tempere, pastela i akvarela, a glavni motivi su mrtva priroda i pejzaži Beograda i Dubrovnika. NJeno stvaralaštvo pripada realizmu i intimizmu, ponekad prožeto kolorističkim ekspresionizmom. Najpoznatiji njeni radovi su: Pogled na Beograd, Suncokreti, Cveće… Pored slikanja, bavila se crtežom, mozaikom i smišljanjem duhovitih rečenica za karikature svog muža, Pjera Križanića. Zbog svoje izuzetne lepote bila je model mnogim tadašnjim poznatim slikarima (Zora Petrović, Kumrić, Job, Uzelac, Milunović…). Preko 40 slikara je naslikalo njen lik. Bila je jedna od retkih žena koja je vozila automobil i pored toga što ondašnje društvo nije blagonaklono gledalo na to. Međutim, Drugi svetski rat promenio je mnogo toga u životu bračnog para Križanić i celokupnog umetničkog društva tadašnjeg Beograda. Teško se miri sa gubitkom prijatelja, koji su ili ubijeni, ili napustili zemlju. Učestvovala je sa kolegama umetnicima na izradi mozaika Devojka sa bakljom, koji je postavljen u Jugoslovenskom dramskom pozorištu. Tada će se završiti i njen brak sa Pjerom. Sve više se povlači u sebe i posvećuje slikanju.

 

[Nina]

Zora Petrović (1894-1962) jedna je od najznačajnijih predstavnika kolorističkog ekspresionizma u slikarstvu Srbije između dva rata. Mada se njeno slikarstvo na početku stvaralaštva svrstava u potsku konfiguraciju, da bi potom napravila zaokret ka ekspresionizmu, kojem je ostala verna do poslednjih svojih dela. Karakteristika njenog slikarstva je brz, širok potez četkicom preko platna, bez nepotrebnog detaljisanja forme. Figure na njenim slikama su izobličene i deformisane, ali pune unutrašnje snage, naglašene gustom kolorističkom pastom i svetlom. Teme takvih slika su najčešće aktovi žena iz naroda i nešto manje enterijeri i portreti. Slikarstvo je studirala u Pešti, a usavršavala u Parizu. Bila je dugogodišnji profesor na Akademiji likovnih umetnosti u Beogradu. Učestvovala je na brojnim grupnim izložbama u zemlji i inostranstvu. NJeni radovi se danas mogu videti u Narodnom muzeju u Beogradu, Muzeju savremene umetnosti u Beogradu i u kolekciji Spomen-zbirka Pavla Beljanskog u Novom Sadu.

 

[Nina]

Leposava Bela St. Pavlović (1906-2004) bila je akademski slikar, viši stručni saradnik i lektor na Beogradskom univerzitetu, profesor francuskog i prevodilac sa rumunskog jezika, kao i dobrotvor. Pisala je predgovore u brojnim katalozima, održala veliki broj predavanja, štitila autorska prava svog rođaka Slobodana Jovanovića, savetovala mlađe, davala slike u humanitarne svrhe i slično. Narodnom muzeju u Beogradu poklonila je sopstvenu zbirku slika, a Spomen-zbirci Pavla Beljanskog u Novom Sadu poklonila je 154 svoja crteža, a svoju biblioteku darovala je Bogosloviji Eparhije šumadiske u Kragujevcu. Potiče iz ugledne beogradske porodice intelektualaca. Dom porodice Pavlović proglašen je spomenikom kulture i nalazi se pod zaštitom Gradskog zavoda za zaštitu spomenika. Osnovnu školu i gimnaziju završila je u Parizu, a potom Licej francuskog instituta u Bukureštu, gde je učila i slikarstvo u ateljeu Jona Sterijadija. Studije slikarstva je nastavila u beogradskoj Umetničkoj školi kod Bete Vukanović, gde je diplomirala 1930, a potom i magistrirala 1932. godine. Tokom života bila je prinuđena da se bavi i drugim poslovima, ali nikada nije prestala da se bavi slikarstvom, ilustracijom i crtežom. Bila je prijateljica i dvorska dama kraljice Marije Karađorđević. NJeno slikarstvo odlikuje poetika novog realizma, umereni ekspresionizam, poetski realizam i intimizam. Izvela je nekoliko skulptura, od kojih se danas zna za četiri. Najveći broj njenih radova nalazi se u Narodnom muzeju u Beogradu i Spomen-zbirci Pavla Beljanskog u Novom Sadu.

 

[Nina]

Ljubica Cuca Sokić (1914-2009) bila je srpska slikarka, akademik SANU. NJen otac Manojlo Sokić, bio je narodni poslanik, prvi vlasnik i glavni urednik lista Pravda, čovek izizetno široke kulture. Ljubica je gimnaziju pohađala u Beogradu, gde joj je profesor crtanja bila Zora Petrović, sa kojom se kasnije i sprijateljila, dok joj je na Kraljevskoj umetničkoj školi predavala čuvena Beta Vukanović. I sama Ljubica je kasnije bila profesor na Akademiji likovnih umetnosti u Beogradu, gde je predavala akvarel, a zatim i slikarstvo. Usavršavala se u Parizu, gde je počela da uči grafiku. Rana faza stvaralaštva Ljubice Sokić bila je intimistička, slikajući uglavnom mrtvu prirodu, pejzaže, portrete i figure. Potom nastupa faza naglašenog realizma. Umetnost socrealizma nikada nije prihvatila. Sredinom šeste decenije definitivno će napustiti mimetički realizam i uputiti se u pravcu apstrakcije. Ovu faza slikarka naziva „čistilištem”, fazom interpretacije doživljenog, dok je stručnjaci definišu kao postkubističku. Nakon što je nasledila atelje Zore Petrović u zgradi Kolarčeve zadužbine, konačno je mogla da otpočne sa kontinuiranim radom. Uz slikarstvo i pedagoški rad, bavila se ilustracijom knjiga i časopisa, izradom skica za filmove. Ilustrovala je više od trideset dečjih knjiga. Izlagala je na brojnim samostalnim i grupnim izložbama u zemlji i inostranstvu.

 

[Nina]

Milica Zorić Čolaković (1909-1989) bila je umetnica tapiserije. Miličin otac bio je ujak čuvene slikarke Nadežde Petrović. Umetnički put započela je slikanjem po staklu, da bi se potom posvetila tapiseriji. NJen umetnički rad na tapiseriji izdvaja se po posebnoj tehnici, kompoziciji i simbolici, što joj je obezbedilo jedinstveno mesto u istoriji jugoslovenskog modernizma. Inspiraciju je pronalazila u folkloru i mitologiji starih Slovena. Sve je počelo 1950. godine kada je otputovala u Pariz, gde je obišla veliku izložbu meksičke umetnosti. Za nepune dve decenije ostavila je iza sebe oko dvesta tapiserija. U stvaranju tapiserija odstupala je od klasičnog pristupa, jer je originalne vezove kombinovala sa svojim delima, spajajući motivske elemente prošlosti i savremenog doba, sama je pravila boje i sama je izvodila vez, uz pomoć tkalja i vezilja iz naroda. Njene tapiserije izlagane su na oko 15 samostalnih i 40 grupnih izložbi u zemlji i inostranstvu. Bila je supruga poznatog političara Rodoljuba Čolakovića i njen privatni život bio je veoma intrigantan. Zajednički legat Milice i Rodoljuba Čolakovića nalazi se u vidu galerije, u sklopu Muzeja savremene umetnosti, u zgradi koju su oni zaveštali Beogradu. Legat je otvoren 1980. godine i čuva zbirku od 92 dela najpoznatijih jugoslovenskih umetnika. Deo legata su zaveštali i Muzeju Semberije u Bijeljini.

 

[Nina]

Milena Pavlović Barili (1909-1945) je srpska slikarka između dva rata i jedini afirmisani predstavnik nadrealizma u srpskom slikarstvu. Njen umetnički opus čini preko 300 radova, veliki broj skica i crteža. Naročito je primetan broj portreta i autoportreta, koje je slikala od najranijih dana, pa sve do njujorškog perioda. Njene slike prožima bajkovitost, usamljenost i seta. Njen slikarski talenat je bio zapažen u Parizu, već posle prve samostalne izložbe 1932. godine, dok u Kraljevini Jugoslaviji njena umetnost nije nailazila na razumevanje. Pisala je poeziju na srpskom, italijanskom, francuskom i španskom jeziku. Njene ilustracije u elitnom modnom časopisu Vog, postižu zapažen uspeh. Proširuje svoj rad na komercijalnom dizajnu, reklami za tekstilnu industriju, radi neku vrstu inscenacije za artikle najvećih modnih kuća. Radila je portrete ljudi iz visokog društva i kostime za čuveni balet Sebastijan, Đankarla Menotija, u duhu italijanskog baroka. Inače, Milena je bila čukununuka nastarije Karađorđeve ćerke, Save Karađorđević Ristić. Njen otac potiče iz čuvene parmske porodice Barili koja je dala veliki broj umetnika. Ubrzo nakon rođenja konstatovana joj je bolest srca, koja će biti i uzrok njene prerane smrti. S druge strane, zdravstveni problemi doprineli su da aktivno proživi svoj kratak život, mnogo radi i ostavi veliki broj dela iza sebe. Živela je nomadskim načinom života sve do 1939. godine, kada je otišla za SAD. Njeno delo je domaćoj javnosti otkriveno tek 50-ih godina 20. veka, zahvaljujući slikaru, kritičaru i istoričaru umetnosti Miodragu Protiću.

 

[Nina]

Nadežda Petrović ( 1873 — 1915) bila je srpska slikarka i fotograf.
Njen opus obuhvata skoro trista ulja na platnu, oko stotinu skica, studija i krokija kao i nekoliko akvarela. Dela joj spadaju u tokove secesije, simbolizma, impresionizma i fovizma. Svojim radom je postavila temelj srpskom modernom slikarstvu.Jedna je od osnivača Kola srpskih sestara i prvi sekretar organizacije. Pionirka je ratne fotografije među ženama na Balkanu. Prva je žena likovni kritičar i uz Branka Popovića je rodonačelnik novije srpske likovne kritike.Nadežda Petrović je volontirala kao bolničarka srpske kraljevske vojske u Balkanskim ratovima i Prvom svetskom ratu. Tokom Velikog rata je preminula od posledica tifusa.

 

[Nina]

Olja Ivanjicki (1931-2009) kao svoju primarnu umetnost bira slikarstvo, mada je studirala i završila vajarstvo. Od Fordove fondacije dobila je sredstva za putovanje i studiranje u Americi. Bila je jedina žena u Mediali, novom umetničkom pokretu koji je osnovan sredinom 20. veka, s ciljem da Evropu donese kod nas. Studiranje u Americi i ideje Mediale, Olja kombinuje u jednu celinu – pop art. Šezdesetih godina prošlog veka prva je počela sa pop-artom u Beogradu. Njena multimedijalnost i svestranost su se ogledale na različite načine. Vršila je performanse, slične onima koje danas izvodi Marina Abramovič. Slike joj obiluju portretima, likovima, slikama androgenih bića koja liče na anđele, ili pak na lica iz apstraktnih delova ljudske podsvesti. Uglavnom je koristila tamne boje, sa obavezno prisutnim izvorom svetlosti, koji je prikazan jarkim, svetlim bojama. Čest motiv na njenim slikama je Mona Liza, čiji lik se ne menja, već futuristička pozicija u koju je smeštena. Hiperprodukcija slika Olje Ivanjicki svedoči o njenom specifičnom izrazu u umetnosti. Naslikala je fantastičnih 20.000 slika. Njene slike nalaze se u mnogim svetskim muzejima i galerijama: muzej „Metropoliten”, Muzej moderne umetnosti i fakultet „Dobs Feri” u Njujorku, Narodni muzej i Muzej savremene umetnosti u Beogradu, Muzej grada Beograda, Gradski muzej u Rovinju, kao i u Fondu Olje Ivanjicki. Uradila je i nekoliko arhitektonskih projekata, oprobala se kao kostimograf u Narodnom pozorištu u Beogradu, u opereti Slepi miš, sa modnom kuća „Mona” uradila je reviju Tesla i kolekciju Njegoš. Godine 1995. naslikala je proročansku sliku, na kojoj je bio i, tada samo biznismen, Donald Tramp sa crvenom kravatom, koga je uvrstila u značajne ljude oko kojih se „vrti vreme”. Izabrana je za najboljeg slikara 20. veka u bivšoj Jugoslaviji. Iako je želela, nikada nije primljena u SANU, jer su je kritičari smatrali „estradnim umetnikom”.