Spisak događaja ključnih za razumevanje sukoba Izraela i Palestine

[Nina]

Najnoviji sukob između Izraela i Hamasa poslednji je u nizu ratova u konfliktu koji traje već više od 100 godina. Suština problema leži u činjenici da istu teritoriju kao svoju prapostojbinu doživljavaju i Jevreji i Palestinci.Sukob je intenziviran u 20. veku, a naročito nakon stvaranja izraelske države 1948. godine, pa će u ovom tekstu biti pobrojani neki ključni momenti tog sukoba “samo” u poslednjih vek i nešto.

Kratka hronologija sukoba Izraela i Palestine:

1517 - 1917 - teritorija je bila u sastavu Otomanskog carstva, većinsko stanovništvo činili su muslimani i hrišćani sa jevrejskom manjinom, a teritorija se nezvanično zvala Palestina.

1897 - Prvi cionistički kongres - ideja je postojala i ranije, ali je tokom 19. veka formulisana kao želja Jevreja da, nakon vekova progona širom Evrope, u svojoj prapostojbini oforme nacionalnu državu. Negde u isto vreme i kod Arapa iz Palestine sazreva nacionalna svest i želja da formiraju sopstvenu državu.

Prve decenija 20. veka - Jevreji počinju masovnije da se doseljavaju na teritoriju Palestine kupujući zemlju od Arapa.

1914-1918 - Prvi svetski rat koji za posledicu ima krah Osmanskog carstva.

1917. - Balfurova deklaracija - pismo koje je britanski ministar inostranih poslova lord Balfor uputio Cionističkom savezu Velike Britanije i Irske u kome, u ime Vlade Velike Britanije, podržava jevrejske težnje za stvaranje “nacionalnog doma” u Palestini.

1919-1948 - Britanski mandat nad Palestinom - teritorija je bila pod upravom Velike Britanije i to je vreme uspona dva glavna nacionalna pokreta - jednog među Jevrejima, a drugog među Arapima. Iako su Britanci kasnije pokušali da ograniče doseljavanje Jevreja na ove prostore, taj proces se nastavio što je izazvalo niz pobuna među palestinskim stanovništvom i pojačalo njihovu želju da stvore sopstvenu državu.

1939-1945 - Holokaust - masovna i strašna stradanja Jevreja u Drugom svetskom ratu dovela su do podrške javnosti širom sveta ideji uspostavljanja jevrejske države na teritoriji Britanske Palestine.

1947. - Rezoluciju 181 - predlog Ujedinjenih naroda za formiranje dve odvojene države - arapske (Palestine) i jevrejske (Izraela) dok bi Jerusalim (kao sveti grad i za muslimane, i za hrišćane i za Jevreje) ostao pod međunarodnom upravom. Jevreji su prihvatili plan. Arapi nisu jer su njime gubili teritorije na kojima su činili većinu i jer su ga smatrali novim oblikom kolonijalizma.

1948. - proglašenje države Izrael

1948-1949 - Prvi arapsko-izraelski rat - počeo je samo dan nakon proglašenja Izraela kada su tu državu napale združene snage Arapske lige tj. Egipta, Jordana, Libana, Sirije, Iraka, i Saudijske Arabije. Izrael je pobedio i kao posledicu toga, osim teritorije obećane Rezolucijom UN, okupirao i skoro 60 odsto teritorije koja je trebalo da pripadne Palestini. Jordan i Egipat zauzeli su ostatak teritorije - Zapadnu obalu i Pojas Gaze. Za palestinske Arape nije obrazovana država i oko 750 hiljada izbeglica preplavilo je susedne zemlje. Taj rat Palestinci zovu “Nakba” što na arapskom znači “katastrofa”.

1964. - formirana je Palestinska oslobodilačka organizacija (PLO) - Palestinci koji su ostali u Izraelu živeli su u strogo kontrolisanim uslovima, često bili ugnjetavani i sistematski obespravljeni (samo da dobiju državljanstvo čekali su skoro 20 godina). Sve ovo dovelo je do stvaranja pokreta otpora među Palestincima koji je u narednim godinama predvodio niz menje i više nasilnih akcija kako nad vojnim ciljevima, tako i nad civilima..

1967. - Šestodnevni rat - Drugi arapsko-izraelski rat između Izraela i susednih arapskih država. Pobeda Izraela donela je toj državi kontrolu nad čitavom teritorijom istorijske Palestine (uključujući ceo Jerusalim, Zapadnu obalu i Pojas Gaze), kao i okupaciju sirijske Golanske visoravni i egipatskog Sinajskog poluostrva. Ovo je dovelo do novog talasa raseljavanja Palestinaca, pa oni ovaj rat nazivaju još i Naksa što na arapskom znači “nazadovanje”.

1967- danas - naseljavanje Jevreja u Zapadnu obalu i Pojas Gaze koji sve više potiskuju Palestince i menjaju demografsku sliku čitavog područja. Procenjuje se da je ovih doseljenika danas preko 700 hiljada.

1972. - Minhenski masakr - palestinski teroristi iz organizacije “Crni septambar” upali su u olimpijski kompleks u Minhenu, ubili dvoje i zarobili 9 izraelskih atletičara. Svi taoci su kasnije ubijeni tokom kontroverzne akcije nemačke policije u pokušaju da ih spasu.

1978. - Sporazum iz Kemp Dejvida - potpisali su ga Egipat i Izrael i, iako je u prvo vreme smatran kontroverznim aktom, bio je to početak postepenog popuštanja tenzija između susednih arapskih država i Izraela. Kao deo dogovora, Egiptu je vraćena uprava nad Sinajskim poluostrvom.

1987. - nastaje Hamas - reč je o islamističkoj i fundamentalističkoj organizaciji koja deluje u Pojasu Gaze i koju najveći broj zapadnih zemalja smatra terorističkom organizacijom. Ona za krajnji cilj ima uništenje Izraela i u sukobu je i sa palestinskom vlašću u Zapadnoj obali.

1987-1993 - Prva Intifada - palestinska pobuna protiv Izraela (“intifada” na arapskom znači “ustanak”) izbila je nakon što su četvorica palestinskih radnika poginula kada se izraelski kamion sudario sa dva kombija. Sukob je često nazivan i “Rat kamenjem” zbog toga što je glavno oružje demonstranata bilo kamenje. Izrael je odgovorio teškom artiljerijom i na kraju suzbio pobunu. Poginulo je oko 2 hiljade Palestinaca i oko 300 Izraelaca, a stradanja su dovela do jačanja svesti kod međunarodne zajednice da se sukob mora rešiti dogovorom.

1993. - Sporazum iz Osla - mirovni sporazum koji su, uz asistenciju SAD, potpisali Izrael i Palestinska oslobodilačka organizacija (PLO). Sporazum je delovao kao veliki korak napred u rešavanju sukoba - formirana je privremene vlada Palestine kojoj je dodeljena ograničena samouprava u Zapadnoj obali i Pojasu Gaze. Sporazum je predviđeno i postepeno povlačenje izraelskih vojnih snaga iz ovih teritorija. Zauzvrat, PLO je priznao Izrael kao državu i pristao da se odrekne velikih delova kopnenih i vodnih resursa.

1995. - Ubistvo Jicaka Rabina - izraelskog premijera koji je potpisao sporazum iz Osla ubio je izraelski ekstremista Jigal Amir.

1995. - Izrael gradi elektronsku ogradu i prvi betonski zid oko pojasa Gaze.

2000-2005 - Druga Intifada - počela je kada je desničarski izraelski političar i vojni zapovednik Arijel Šaron posetio jevrejsku Hramsku goru koja je ujedno i treće najsvetije mesto islama gde se nalazi džamija Al-Aksa i Kupola na steni. Ovo je od strane palestinaca viđeno kao uvreda i izbili su nemiri. Ovaj sukob bio je mnogo nasilniji od prve Intifade. Poginulo je preko 3 hiljade Palestinaca i oko hiljadu Izraelaca.

2005. - Izrael se povlači iz Pojasa Gaze i gradi još jedan zid. Gazu napuštaju i izraelski doseljenici, dok naseljavanje i dalje traje u Zapadnoj obali.

2006. - Palestinci prvi put glasaju na opštim izborima. Trećinu glasova osvaja Hamas.

2007. - Hamas preuzima kontrolu nad Pojasom Gaze odvajajući se od palestinskih vlasti u Zapadnoj obali. Izrael uvodi kopnenu, vazdušnu i pomorsku blokadu Gaze.

2007-2021 - periodični napadi Izraela na Pojas Gaze - 2008. 2012. 2014. i 2021. godine u kojima je stradao veliki broj palestinskih civila.

2017. - SAD priznaje Jerusalim kao glavni grad Izraela.

7. oktobar 2023. - najnoviji izraelsko-palestinski sukob počeo je iznenadim koordinisanim napadom više militantnih grupa Palestinaca na izraelske gradove, granične prelaze u Gazi, vojne objekte i civilna naselja.

link

 

[Nina]

Za sve koje zanima davnija istorija teritorije koju danas zauzimaju Izrael i Palestina, ovo je jako dobar video:

Sledeći Božji poziv, Avram, Isak, Jakov su se naselili u Hananu, kasnije poznatom kao Zemlja Izraela. 1000. godine pre nove ere, kralj Saul je uspostavio izraelsku monarhiju, koja je kasnije podeljena na Kraljevstvo Izraela i Kraljevstvo Jude. Osvajanje Rimskog carstva 63. pre Hrista dalo je Judi ime „Palestina“. Tokom ovog vremena, hrišćanstvo je postalo dominantna religija pred kraj Rimskog carstva. Godine 636. došlo je do arapskog osvajanja, čime je počelo širenje islama. U 11. veku, hrišćani u Evropi pokrenuli su nekoliko krstaških ratova kako bi vratili Sveti grad u ruke hrišćana, dok se od 16. veka sve više Jevreja pridruživalo pokretu zvanom cionizam sa ciljem da stvori jevrejsku nacionalnu državu u svojoj drevnoj domovini. .

Prvi svetski rat je eksplodirao 1918. godine i završio se raspadom Osmanskog carstva. Njegovu zemlju na Bliskom istoku isklesale su Britansko i Francusko carstvo. Region pod kontrolom Britanije bio je ono što je nazvao britanskim mandatom za Palestinu. Tenzije između Jevreja i Arapa, koji su obojica polagali pravo na zemlju, su rasle, što je čak dovelo do nasilja.

UN su 1947. godine podelile Palestinu na dve nezavisne države: jevrejsku i arapsku državu sa gradom Jerusalimom koji je postao međunarodna zona sa posebnim statusom. Manje od godinu dana nakon toga, Izrael se proglasio nezavisnom državom. Odmah nakon proglašenja, izbio je arapsko-izraelski rat 1948. i završio se kada je 1949. postignut sporazum o prekidu vatre, dajući više od dve trećine istorijske Palestine, uključujući zapadni Jerusalim, Izraelu.

Bilo je još ratova i borbi u narednim decenijama, naime Šestodnevni rat koji se završio pobedom Izraela, izraelska invazija na Liban 1982. izbacivanjem Palestinske oslobodilačke organizacije iz Bejruta, Prva intifada koja se završila Sporazumom iz Osla, Druga Intifada završena povlačenjem Izraela iz Gaze.

Zatim je došlo do osnivanja Hamasa, sunitske islamističke militantne grupe osnovane 1987. godine, sa ciljem da uništi državu Izrael i stvori islamsku državu. Nakon bitke za Gazu (sukob između Hamasa i Fataha), Hamas se odvojio od palestinskih vlasti i dobio vlast u Gazi dok je Zapadnu obalu zasebno kontrolisala PLO.

Izrael je Gazu stavio pod zagušujuću blokadu, što je dovelo do nekoliko krvavih ratova između Izraela i Hamasa, vojne grupe koja do danas kontroliše pojas Gaze.

 

[Khal Drogo]

 

[Khal Drogo]