Poslije sefa katedre za slavistiku sa Sorbone i profesorka beogradskog univerziteta priznala crnogorski jezik, kao i mnogi drugi naucni radnici sirom svijeta.
INTERVJU:
DR OLGA POPOVIĆ - OBRADOVIĆ,
PROFESOR NACIONALNE PRAVNE ISTORIJE
NA PRAVNOM FAKULTETU U BEOGRADU
SPC hoće da postane
državna crkva
Jezička standardizacija je nesumnjivo politička odluka. Jedinstveni jezik Južnih Slovena sa područja bivše Jugoslavije, bez Makedonaca i Slovenaca, dakle, srpskohrvatski ili hrvatskosrpski, nastao je u procesu nastanka modernih nacija, na prvom mestu Srba i Hrvata. U XIX i prvoj polovini XX veka proces standardizacije jezika nerazlučiv je od procesa razvitka ideje političkog ujedinjavanja, prije svega samih nacija, a potom i njihovog međusobnog ujedinjavanja", ističe poznata srpska istoričarka Olga Popović-Obradović u razgovoru za Monitor.
MONITOR: Proces raspada SFRJ je ujedno i označio podjelu tog jedinstvenog standarda: je li proces završen ili slijedi još jedna dioba, srpsko-crnogorska?
POPOVIĆ-OBRADOVIĆ: Još u drugoj polovini XX veka, proces uobličavanja nacija na prostoru bivše Jugoslavije ušao je u novu fazu, čije je glavno obeležje snažna politička, tačnije državna autoidentifikacija nacija u bivšoj Jugoslaviji, koja je kod nekih bila jače, a kod drugih - kao na primer kod Crnogoraca - slabije izražena. To je za sobom povuklo i otvaranje pitanja jedinstvenog jezičkog standarda, koji je konačno osporen državnim osamostaljenjem Hrvatske i Bosne i Hercegovine, odnosno standardizacijom hrvatskog i bosanskog jezika.
Pri tom ne treba gubiti iz vida: ideja državnog osamostaljenja artikulisala se na prvom mestu u odnosu na Srbiju, dakle, kao državno razdvajanje od nje. Srbija koja je uporno i sistematski osporavala legitimnost novonastalih država, osporavala je i ukidanje jedinstvenog, srpskohrvatskog jezičkog standarda. Gro njene kulturne, kao i političke elite, to čini i dan danas, ako ne otvoreno, onda implicite.
MONITOR: Da li se iz istog razloga danas iz Srbije negira ideja o imenovanju crnogorskog jezika?
POPOVIĆ-OBRADOVIĆ: U ceo ovaj proces Crnogorci se uključuju sa znatnim zakašnjenjem. Proces raspada Jugoslavije zastao je jer se 1992. godine Crna Gora odrekla sopstvene državne samostalnosti, što je doprinelo pothranjivanju iluzije da jugoslovenstvo, pa ni jugoslovenska država, nisu iscrpili svoj istorijski potencijal. To je u percepciji srpskog, pa i crnogorskog nacionalnog korpusa legitimisalo i očuvanje srpskohrvatskog jezičkog standarda.
Od kraja devedesetih proces raspada Jugoslavije nastavio se i sada već, kako izgleda, ulazi u završnu fazu. Na isti način kao i u slučaju prve faze raspada Jugoslavije, tako se i u ovoj fazi otvara i jezičko pitanje. Zato je, kao političko i državno pitanje, pitanje crnogorskog jezika jednako legitimno kao i u svakom drugom slučaju - slučaju srpskog, hrvatskog ili bosanskog jezika, ni manje ni više.
MONITOR: Znači li to je da srpski velikodržavni projekat opstao samo su glavni protagonisti promijenjeni: ispada da je Milošević svu krivicu za rat i razaranja ponio sa sobom u Hag?
POPOVIĆ-OBRADOVIĆ: Svaljivanje odgovornosti Srbije za rat i ratne zločine na Slobodana Miloševića i njegovu nomenklaturu predstavlja dominantni način suočavanja Srbije sa kriminalnom prošlošću. Naravno, pod pretpostavkom da se bilo kakva odgovornost Srba uopšte priznaje. Tako se stvara, tačnije već je uveliko stvoren, najnoviji u bogatom arsenalu srpskih političkih mitova: mit o tome da je za etničko nasilje i zločine odgovoran komunizam, a ne srpski etnonacionalizam i velikodržavni program koji je osporio republičke granice zapisane u Ustavu od 1974. godine, tzv. avnojevske granice. Time su amnestirani i nosioci srpskog velikodržavnog projekta, čiji je Slobodan Milošević bio egzekutor a ne mozak i strateg.
MONITOR: Ko su, po Vama, bili nosioci velikodržavnog projekta?
OBRADOVIĆ-POPOVIĆ: Ti nosioci su brojni, a među institucijama oko kojih su se oni okupljali kao oko stožera projekta, najznačajnije su nesumnjivo SANU i SPC. Pod njihovim pokroviteljstvom i danas se promovišu etničke granice. Najpoznatiji srpski akademik, Dobrica Ćosić, pre nekoliko dana se ponovo oglasio kako bi nas podsetio na svoju fiksaciju etničkim granicama i s pozicije "oca nacije" javno izneo svoj bezmalo četrdeset godina sanjani san o podeli Kosova.
Možda najznačajniju ulogu u očuvanju srpskog velikodržavnog projekta ima SPC, koja nikada nije priznala granice Srbije u Jugoslaviji posle Drugog svetskog rata i koja, kao institucija koja simboliše ideju svesrpskog jedinstva, nakon vojnog i političkog sloma nastoji da duhovno, kulturno i politički zaokruži onaj prostor koji usled ratnog poraza nije zaokružen državno, odnosno - kao u slučaju Crne Gore - nije zaokružen na željeni način.
MONITOR: Akcija se nastavlja novim metodama s tim što SPC dobija značajniju ulogu?
POPOVIĆ - OBRADOVIĆ: Neguje se predstava o Republici Srpskoj kao srpskoj državi, Crnoj Gori kao srpskog državi, o podeli Kosova po etničkom principu. Ne zaboravlja se ni tzv. Srpska Krajina, pa ni Makedonija. Izbegavši pitanje sopstvene odgovornosti za rat i zločine koji su u njemu počinjeni, Srpska pravoslavna crkva, koja je svoj politički uticaj revitalizovala već dolaskom Miloševića na vlast, nakon 5. oktobra očevidno teži, i na dobrom je putu da uspe, da tom uticaju u Srbiji pribavi adekvatnu institucionalnu formu. Ideal kome ona otvoreno teži jeste uspostavljanje državne crkve. U ovom trenutku, ona predstavlja tipičnu paradržavnu instituciju.
MONITOR: Crna Gora je posebno inspirativna za takvo djelovanje SPC.
POPOVIĆ - OBRADOVIĆ: U odnosu na Crnu Goru, SPC to pokazuje svakodnevno, primenjuju strategiju ignorisanja državnih organa Crne Gore, težeći da u najmanju ruku u njoj izgradi državu u državi. U tome ona tokom poslednjih godina uživa otvorenu podršku Vojske, sa kojom je SPC nakon 5. oktobra 2000. izgradila zajednicu interesa i upadljivo uspešnu saradnju.
Draško ĐURANOVIĆ
--------------------------------------------------------------------------------
INTERVJU:
DR OLGA POPOVIĆ - OBRADOVIĆ,
PROFESOR NACIONALNE PRAVNE ISTORIJE
NA PRAVNOM FAKULTETU U BEOGRADU
SPC hoće da postane
državna crkva
Jezička standardizacija je nesumnjivo politička odluka. Jedinstveni jezik Južnih Slovena sa područja bivše Jugoslavije, bez Makedonaca i Slovenaca, dakle, srpskohrvatski ili hrvatskosrpski, nastao je u procesu nastanka modernih nacija, na prvom mestu Srba i Hrvata. U XIX i prvoj polovini XX veka proces standardizacije jezika nerazlučiv je od procesa razvitka ideje političkog ujedinjavanja, prije svega samih nacija, a potom i njihovog međusobnog ujedinjavanja", ističe poznata srpska istoričarka Olga Popović-Obradović u razgovoru za Monitor.
MONITOR: Proces raspada SFRJ je ujedno i označio podjelu tog jedinstvenog standarda: je li proces završen ili slijedi još jedna dioba, srpsko-crnogorska?
POPOVIĆ-OBRADOVIĆ: Još u drugoj polovini XX veka, proces uobličavanja nacija na prostoru bivše Jugoslavije ušao je u novu fazu, čije je glavno obeležje snažna politička, tačnije državna autoidentifikacija nacija u bivšoj Jugoslaviji, koja je kod nekih bila jače, a kod drugih - kao na primer kod Crnogoraca - slabije izražena. To je za sobom povuklo i otvaranje pitanja jedinstvenog jezičkog standarda, koji je konačno osporen državnim osamostaljenjem Hrvatske i Bosne i Hercegovine, odnosno standardizacijom hrvatskog i bosanskog jezika.
Pri tom ne treba gubiti iz vida: ideja državnog osamostaljenja artikulisala se na prvom mestu u odnosu na Srbiju, dakle, kao državno razdvajanje od nje. Srbija koja je uporno i sistematski osporavala legitimnost novonastalih država, osporavala je i ukidanje jedinstvenog, srpskohrvatskog jezičkog standarda. Gro njene kulturne, kao i političke elite, to čini i dan danas, ako ne otvoreno, onda implicite.
MONITOR: Da li se iz istog razloga danas iz Srbije negira ideja o imenovanju crnogorskog jezika?
POPOVIĆ-OBRADOVIĆ: U ceo ovaj proces Crnogorci se uključuju sa znatnim zakašnjenjem. Proces raspada Jugoslavije zastao je jer se 1992. godine Crna Gora odrekla sopstvene državne samostalnosti, što je doprinelo pothranjivanju iluzije da jugoslovenstvo, pa ni jugoslovenska država, nisu iscrpili svoj istorijski potencijal. To je u percepciji srpskog, pa i crnogorskog nacionalnog korpusa legitimisalo i očuvanje srpskohrvatskog jezičkog standarda.
Od kraja devedesetih proces raspada Jugoslavije nastavio se i sada već, kako izgleda, ulazi u završnu fazu. Na isti način kao i u slučaju prve faze raspada Jugoslavije, tako se i u ovoj fazi otvara i jezičko pitanje. Zato je, kao političko i državno pitanje, pitanje crnogorskog jezika jednako legitimno kao i u svakom drugom slučaju - slučaju srpskog, hrvatskog ili bosanskog jezika, ni manje ni više.
MONITOR: Znači li to je da srpski velikodržavni projekat opstao samo su glavni protagonisti promijenjeni: ispada da je Milošević svu krivicu za rat i razaranja ponio sa sobom u Hag?
POPOVIĆ-OBRADOVIĆ: Svaljivanje odgovornosti Srbije za rat i ratne zločine na Slobodana Miloševića i njegovu nomenklaturu predstavlja dominantni način suočavanja Srbije sa kriminalnom prošlošću. Naravno, pod pretpostavkom da se bilo kakva odgovornost Srba uopšte priznaje. Tako se stvara, tačnije već je uveliko stvoren, najnoviji u bogatom arsenalu srpskih političkih mitova: mit o tome da je za etničko nasilje i zločine odgovoran komunizam, a ne srpski etnonacionalizam i velikodržavni program koji je osporio republičke granice zapisane u Ustavu od 1974. godine, tzv. avnojevske granice. Time su amnestirani i nosioci srpskog velikodržavnog projekta, čiji je Slobodan Milošević bio egzekutor a ne mozak i strateg.
MONITOR: Ko su, po Vama, bili nosioci velikodržavnog projekta?
OBRADOVIĆ-POPOVIĆ: Ti nosioci su brojni, a među institucijama oko kojih su se oni okupljali kao oko stožera projekta, najznačajnije su nesumnjivo SANU i SPC. Pod njihovim pokroviteljstvom i danas se promovišu etničke granice. Najpoznatiji srpski akademik, Dobrica Ćosić, pre nekoliko dana se ponovo oglasio kako bi nas podsetio na svoju fiksaciju etničkim granicama i s pozicije "oca nacije" javno izneo svoj bezmalo četrdeset godina sanjani san o podeli Kosova.
Možda najznačajniju ulogu u očuvanju srpskog velikodržavnog projekta ima SPC, koja nikada nije priznala granice Srbije u Jugoslaviji posle Drugog svetskog rata i koja, kao institucija koja simboliše ideju svesrpskog jedinstva, nakon vojnog i političkog sloma nastoji da duhovno, kulturno i politički zaokruži onaj prostor koji usled ratnog poraza nije zaokružen državno, odnosno - kao u slučaju Crne Gore - nije zaokružen na željeni način.
MONITOR: Akcija se nastavlja novim metodama s tim što SPC dobija značajniju ulogu?
POPOVIĆ - OBRADOVIĆ: Neguje se predstava o Republici Srpskoj kao srpskoj državi, Crnoj Gori kao srpskog državi, o podeli Kosova po etničkom principu. Ne zaboravlja se ni tzv. Srpska Krajina, pa ni Makedonija. Izbegavši pitanje sopstvene odgovornosti za rat i zločine koji su u njemu počinjeni, Srpska pravoslavna crkva, koja je svoj politički uticaj revitalizovala već dolaskom Miloševića na vlast, nakon 5. oktobra očevidno teži, i na dobrom je putu da uspe, da tom uticaju u Srbiji pribavi adekvatnu institucionalnu formu. Ideal kome ona otvoreno teži jeste uspostavljanje državne crkve. U ovom trenutku, ona predstavlja tipičnu paradržavnu instituciju.
MONITOR: Crna Gora je posebno inspirativna za takvo djelovanje SPC.
POPOVIĆ - OBRADOVIĆ: U odnosu na Crnu Goru, SPC to pokazuje svakodnevno, primenjuju strategiju ignorisanja državnih organa Crne Gore, težeći da u najmanju ruku u njoj izgradi državu u državi. U tome ona tokom poslednjih godina uživa otvorenu podršku Vojske, sa kojom je SPC nakon 5. oktobra 2000. izgradila zajednicu interesa i upadljivo uspešnu saradnju.
Draško ĐURANOVIĆ
--------------------------------------------------------------------------------
