PODSJEĆANjE: ŠEZDESET GODINA OD OSLOBOĐENjA AUŠVICA
Genocid koji je obilježio 20. vijek
Godine 1945, 27. januara, izvidnice Prvog ukrajinskog fronta maršala Konjeva otvorile su gvozdena vrata logora Aušvic, u kom je nastradalo četiri miliona ljudi. Oslobodioci su u logoru zatekli oko 2.000 logoraša, među njima 54 Jugoslovena
Osvenćin je grad u Poljskoj koji se nalazi u neposrednoj blizini Krakova sa 30 000 stanovnika. Tu su Njemci, maja 1940. godine, osnovali koncentracioni logor tzv. Aušvic, najveću „fabriku smrti”. Hitler nije slučajno izabrao Osvenćin za najveći koncentracioni logor. On se nalazio u neposrednoj blizini sovjetske granice. Mjesto je malarično, a zime su veoma hladne. Pošto se bližio napad na SSSR, Hitler je planirao da baš u tom logoru pored Poljaka i Jevreja bude najviše ruskih zarobljenih vojnika.
U sistemu nacističkih zločina posebno mjesto zauzimaju koncentracioni logori. U njima se sprovodio zločin - genocid, koji ima korijene od najstarijih vremena.
Poljski teoretičar Rafael Lemkin, podstaknut varvarskim zločinima nacističke Njemačke, njenih satelita, posebnom tehnikom uništavanja grupa na nacionalnoj i vjerskoj osnovi, komponovao je 1944. godine riječ genocid. Putem analogije izveo je riječ genocid spajajući grčku riječ genos, što znači pleme ili rod, i korijen latinske riječi occidere što znači ubiti. Prema tome, genocid znači istrebljenje roda, plemena i naroda, ubijanje članova, uzrokovanje ozbiljnog tjelesnog i duševnog zla članova grupe. Takođe, sprečavanje poroda u krilu grupe i premještanje djece u druge grupe.
Genocidom je posebno obilježen 20. vijek. Sa pojavom fašizma genocid dobija novu plansku formu sa doktrinom arijevske superiornosti nad ostalim rasama, a posebno nad Jevrejima, Slovenima i Romima. Rasizam nema naučnu podlogu, a Hitlerova „Moja borba” jevanđelje je rasizma. Milioni ljudi su ubijani, mučeni i deportovani zato što nijesu bili Germani i nijesu pripadali arijevskoj ljudskoj grupaciji.
U granicama Trećeg Rajha i nekim okupiranim zemljama bilo je 16 velikih koncentracionih logora, 317 vojničkih logora, 670 logora rada i 60 opštih logora. U toku Drugog svjetskog rata bilo je više od 1200 hitlerovskih koncentracionih logora, podlogora, vojnih logora i logora rada. Smatra se da je kroz ove logore prošlo više od 12 miliona ljudi od kojih se malo njih vratilo kući.
Koncentracioni logori su mjesta masovne konfinacije civilnog stanovništva koja se po organizaciji i položaju ne razlikuju bitnije od običnih robijašnica. Zatvaranje u logore vršilo se po pravilu bez redovnog sudskog postupka, na osnovu odluke vojnih i policijskih vlasti koje u tom pogledu raspolažu „diskrecionim ovlašćenjima”. Konfiniranje inače nije bilo individualno, nego se protezalo na čitave kategorije stanovništva. Uvođenje koncentracionih logora označava prelazak na metode vladanja masovnim zastrašivanjem, terorom i maltretiranjem.
Hitlerovi koncentracioni logori bili su mjesta gdje su milioni ljudi iz okupirane Evrope ubijani. U svim logorima bio je sličan sistem terora. U tretmanu nije pravljena razlika između političkih zatvorenika, kriminalaca (teških prestupnika) Roma, Jevreja i pripadnika nižih rasa. Himler je naredio da se u logorima postave table na kojima je pisalo „Jedan je put ka slobodi, a to je poslušnost, marljivost, požrtvovanje, disciplina...! Na ulazu u matični logor Aušvic napisana je demagoška parola „Rad oplemenjuje ljude”. Međutim, to je bio put za gasne komore, krematorijume, vješanja, strijeljanja i umiranja od zime i gladi. Pored mučenja izvođeni su i medicinski eksperimenti. Koncentracioni logori su od septembra 1939. godine ne samo logori - zatvori, nego prije svega logori smrti.
Pred kraj rata u Aušvicu je bilo najviše Poljaka, Jevreja, Jugoslovena, Čehoslovaka, Roma, Francuza, Holanđana, Belgijanaca, Grka, Španaca, Mađara i drugih (28 nacionalnosti) i oko 5 odsto Njemaca. U koncentracionom logoru Aušvic uništeno je oko četiri miliona ljudi. Poslije oslobođenja, ispitivanjem žrtava Aušvica bavile su se državne komisije, vrhovni sudovi kao i Međunarodni sud u Ninbergu. Fašisti su pred kraj rata uništavali tragove zločina, tako da se nije mogao utvrditi tačan broj žrtava. Međutim, svi se slažu, iako nema potpune dokumentacije, da je u Aušvicu nastradalo oko četiri miliona ljudi.
Osvenćinski logor bio je divovski kompleks rasprostranjen na prostoru od oko 40 km (oko 180 hektara zemlje). Taj kompleks obuhvatio je tri logora: Osvenćin I (matični logor), Osvenćin II ili Bžezinka gdje su bili glavni zavodi smrti i Osvenćin III) takzv. spoljni logor ili Monovice. Osvenćin je pripadalo preko 30 logora za fizički rad.
Logoraši su dovoženi u željezničkim transportima. Ljudi su bili izmučeni besanicom i užasnim uslovima puta u običnim stočnim zatvorenim vagonima, u kojima su se gušili, naročito u ljetnjem periodu. U Osvenćinu čekali su ih esesovci koji su ih na grub i neljudski način izbacivali polumrtve iz vagona. Tu se na peronu odigravalo najstravičnije odabiranje. Na jednu stranu su odvođeni mlađi muškarci i žene u pripremni logor za rad, a starci, iznemogli i djeca direktno u gasne komore. Tu su se razdvajale porodice, a najdrastičnije je bilo odvajanje majki od djece. Mnogi zatvorenici umirali su pri transportu, u blindiranim vagonima bez hrane i vode, na putu od 2500 kilometara.
Teško je utvrditi tačan broj onih koji su dovedeni ili nastradali u Aušvicu zato što su logorske vlasti pred kraj rata uništavale urednu dokumentaciju da bi prikrili tragove zločina. Smatra se da je svega 20-30 odsto dokumentacije sačuvano u Aušvicu.
Rad je bio obaveza svakog logoraša. Radilo se u teškim uslovima i primitivnim sredstvima. Svaki pokušaj da logoraš odahne, odmori se, smatrao se sabotažom i dolazilo je do intervencije esesovaca, pa čak i ubijanja. Radni dan je počinjao u 4,30 i trajao do kasno uveče. Pola časa su logoraši imali za oblačenje, umivanje i doručak. Tačno u pet časova bila je smotra kada su logoraši radili duge vježbe.
Smrtnost u Aušvicu je povećavala velika glad. Vrlo često se dijelila pokvarena hrana. Logoraši su dnevno dobijali 1302-1744 kalorije. To je iscrpljivalo njihov organizam i ugrožavalo život. Hrana je bila bez vitamina A, B i C. Zato se javilo sljepilo, zarazne bolesti, nervni slomovi, apatija, inertnost, slabljenje svih životnih funkcija i drugo.
Među najvećim zločinima koje su fašisti počinili spadaju opiti nad živim ljudima. Grupa njemačkih ljekara - nacista zloupotrijebila je svoj poziv i svoju umješnost i u toku rata vršila opite nad živim ljudima. Njemački pravnici su pokušavali da dokažu da se eksperimenti na ljudima osuđenim na smrt mogu vršiti. Međutim, eksperimenti na zdravom čovjeku smatraju se opasnim, ljekar to može vršiti samo na sebi. Prema Hitlerovom programu, sterilizacija je imala za cilj uništavanje čitavih naroda. Hitler je bio zainteresovan za sterilizaciju naročito nad Rusima, Poljacima i Jevrejima. To je tipično rasistička teorija. Mnogim logorašima je ubrizgavana krv bolesnih od malarije. Zatočenici su usmrćivani injekcijama fenola u srce, benzina i mokraće, dok su novorođenčad davili u vodi. Od logoraša sa odgovarajućim krvnim grupama potpuno je izvlačena krv i upućivan na front ili vojne bolnice radi korišćenja za transfuziju. Zatvorenicima je ubrizgavana nafta ili benzin ispod kože radi ispitivanja izdržljivosti na hladnoći. Vršeni su hemijski eksperimenti na koži za vještačko izazivanje raka. Logorašima je vršeno presađivanje koštane srži i vještačko izazivanje raznih zaraznih bolesti. Opiti su vršeni i nad novorođenčadima. U Osenćinu je rođeno oko 3000 djece nad kojima su vršeni razni eksperimenti. Esesovci su se počeli interesovati za djecu plave kose i plavih očiju. Ta djeca su slana u Njemačku zbog germanizacije. Najviše eksperimenata činio doktor Mengele, član ekipe koja je vršila selekciju logoraša na željezničkoj stanici. Radio je na specijalnom ispitivanju djece i blizanaca.
Kako se bližio kraj rata, fašisti su nastojali da unište sve tragove zločina. Tako su u Aušvicu ŔŔ (Bžezinki) uništili sve krematorije i gasne komore. Međutim, jedinice Crvene armije su 27. januara 1945. godine iznenadili esesovce koji su branili Aušvic Ŕ i oslobodili ga. Oslobodioci su u logoru zatekli oko 2.000 logoraša, među njima bolesnih, staraca, žena i djece koje nijesu uspjeli evakuisati. Tako je matični logor u cjelini sačuvan od rušenja. Prilikom oslobođenja u njemu je bilo 54 Jugoslovena. Među oslobođenima bila je porodica Madnić (mali Oleg, majka i njegova baba). Oleg je od 15. januara vodio dnevnik koji opisuje život preostalih iznurenih i bolesnih logoraša.
Zločin - genocid je star koliko i čovječanstvo. Danas se svaki rat naziva genocidnim. Kontinuitet zločina - genocida nastavljen je i u savremenoj istoriji, u oružanim sukobima na prostorima prethodne Jugoslavije, u sukobima 1991 - 1993. godine.
Odlukom Generalne skupštine Organizacije ujedinjenih nacija od 1948. godine, genocid je proglašen za zločin protiv međunarodnog prava, bez obzira da li je izvršen u miru ili za vrijeme rata.
Prkosne partizanke
Iz logora Mazburg dopremljeno je u Aušvic 20 partizanki zarobljenih u Bosni aprila 1944. Među njima su bile i dvije Crnogorke, Matijašević i Radović, iz okolina Nikšića. Tom prilikom one su se dostojanstveno držale - odbijale su da ih šišaju i skinu partizansku uniformu. Nije zabilježen nijedan primjer kolaboracije Jugoslovenki sa esesovcima. Ovakvo njihovo držanje izazvalo je divljenje ostalih logorašica, pa čak i esesovaca. Prema partizankama su zbog ovakvog držanja preduzimane posebne rpresalije. Tjerali su ih da obavljaju najteže poslove, da kopaju kanale za vodovod, da razbijaju betonske ploče. Ošišanih glava, u prugastom dotrajalom odijelu i klompama, na nogama, obavljajući težak fizički posao od jutra do mraka, pod otvorenim nebom, jedva da su jedna drugu prepoznavale.
Malo preživjelih Jugoslovena
Prvi Jugosloveni koji su dospjeli u Aušvic bili su španski borci. Njih su nacisti preuzeli iz logora u Francuskoj ili su ih pohvatali prilikom bjekstva po Evropi. Politički zatočenici iz Jugoslavije su do hapšenja i internacije učestvovali u narodnooslobodilačkoj borbi svoje zemlje. Većina njih su bili pozadinski radnici, partizani i rođaci partizana i taoci. Od 28. septembra 1941. godine pa do 30. oktobra 1944. stizali su brojni transporti iz raznih krajeva Jugoslavije. Najviše ih je bilo iz Slovenije, Srbije, Hrvatske, Vojvodine i drugih krajeva. Pretpostavlja se da je u Aušvic stiglo 30 transporta sa oko 12.000 Jugoslovena, od kojih je bilo 2.200 žena. Njih je oko 3.000 premješteno u druge logore, dok je oko 10.000 nastradalo od bolesti ili je završilo u gasnim komorama. Od 4.700 registrovanih logoraša Jugoslovena, u Aušvicu je našlo smrt blizu 4.000.
Prof. dr Tomislav Žugić
_____________________________________________________
Iz lista "Danas" 01. feb. 2005
----------------------------------
Povodom teksta "I Aušvic i Jasenovac" Gordane Logar
Krivice nije bilo
Dr Jani Milačkov
POŠTOVANI GOSPODINE UREDNIČE,
U broju lista Danas od 31. januara pročitao sam sa velikim iznenađenjem i negodovanjem članak komentatora Gordane Logar, čije tekstove inače redovno pratim, posvećen obeležavanju 60. godišnjice od oslobođenja Aušvica, u kojem sam naišao na sledeće reči, na koje smatram da moram dati odgovor:
"Ako su današnji Hrvati, Italijani... Bugari, Rumuni i iznad svega Nemci, čiji su najviši državni zvaničnici upalili sveće žrtvama u zloglasnom logoru... bili tamo da speru krivicu sa sebe i svoje nacije..."
Teško mi je da o tom pitanju koje još uvek predstavlja otvorenu ranu u sećanju i savesti čovečanstva raspravljam neutralnim tonom, ali navešću nekoliko činjenica bez dodatnih komentara.
Poznata je okolnost da je Bugarska jedina zemlja od svih saveznika nacističkog Trećeg rajha i zajedno sa Danskom jedna od ukupno dve zemlje u Evropi, koje nisu poslale nijednog svog državljanina jevrejskog porekla u logore smrti, uprkos ogromnom pritisku od strane hitlerovske Nemačke, i da je na taj način spasla celu svoju jevrejsku zajednicu - više od 50.000 ljudi.
Zasluga za to je, iako korišćena u ideološke svrhe za vreme komunističkog režima do 1989. i danas neosporiva. Protestne demonstracije protiv deportacije Jevreja predvodili su 1943. čelnici Bugarske pravoslavne crkve, pisci i intelektualci, dok većina u tadašnjem bugarskom parlamentu - od prokomunističke i tradicionalne socijal-demokratske levice do pronemačke desnice, donela je rezoluciju protiv ekstradicije bugarskih Jevreja. Sve to je dalo pravo i snagu caru Borisu III da se suprotstavi Hitlerovim zahtevima o "konačnom rešenju" jevrejskog pitanja.
Na veliku žalost, teritorije današnje Makedonije i Severne Grčke u kojima su se nalazile bugarske okupacione trupe nisu bile uključene u pravno-administrativni sistem bugarske države, već u nemački okupacioni sistem. Jevreji sa ovih prostora, njih oko 14.000, nisu doživeli srećnu sudbinu svojih sunarodnika iz Bugarske i bili su poslati u Nemačku.
Iako spasavanje Jevreja u Bugarskoj nije imalo za cilj dobijanje nikakvih nagrada, ono je, kasnije, dobilo priznanje jevrejske i svetske javnosti. Zahvalnost bugarskom narodu za taj postupak može se videti danas na spomen-ploči u Tel Avivu, koju su postavili potomci bugarskih Jevreja, kao i na još jednoj spomen-ploči u Tel Avivu u čast Dimitru Peševu, potpredsedniku bugarskog Narodnog sobranja i jednom od glavnih organizatora širokog narodnog pokreta za spasavanje Jevreja 1943, na kojoj je on nazvan "spasiocem bugarskih Jevreja".
Takođe, moram da dodam da u periodu 1941-1944. Bugarska nije imala na svojoj teritoriji ili pod svojom upravom nijedan Aušvic, Jasenovac ili Sajmište.
Preporučio bih gospođi Logar da se upozna sa knjigom poznatog izraelskog naučnika, poslanika u Knesetu i izraelskog predstavnika u Savetu Evrope, g-dina Mihaela Bar-Zohara: Michael Bar Zohar, "Beyond Hitler’s Grasp, The Heroie Rescue of the Bulgarian Jews".
Priznanej Bugarskoj, zajedno sa Danskom, za spasavanje Jevreja svetska javnost odala je 9. aprila 2002. na Dan sećanja na žrtve holokausta.
Činjenice o bugarskoj politici po "jevrejskom pitanju" mogu se pročitati u drugom delu knjige Miše Glenija o istoriji Balkana "Balkan 1804-1999" koja je prevedena i na srpski jezik (Samizdat B92 2001).
Međutim, mogu da razumem nelagodnost onih za koje se sve navedene činjenice ne slažu sa njihovim stereotipima, intelektualnom neodgovornošću ili jednostavno neznanjem. Ali, za mene to nije opravdanje, kada se od njih stvara publicistika.
Moja emotivna reakcija opravdana je i činjenicom da sam kao ambasador Republike Bugarske u Poljskoj, tačno pre deset godina, zajedno sa tadašnjim bugarskim predsednikom Željom Želevim učestvovao u obeležavanju 50. godišnjice oslobođenja Aušvica.
Među mojim naučnim promoterima na Jagelonskom univerzitetu u Krakovu bio je i danas već pokojni St. Urbanczyk (Urbančik), koji je proveo četiri godine kao logoraš u Aušvicu. Nikada neću zaboraviti i čuvaću kao moralni kapital do kraja svog života duhovnu snagu i dostojanstvo tog čoveka koji, nakon svih patnji kroz koje je prošao, nije gajio mržnju prema Nemačkoji njenoj kulturi, niti čak prema svojim neposrednim mučiteljima.
Naprotiv, on je uspevao da prepričava bezbrojne priče o tome kako je ljudskost kod logoraša nadjačavala neljudskost njihovih čuvara.
Uz srdačan pozdrav Vama i listu Danas, nadam se da će moje pismo naći mesto kao odgovor gospođi Logar.
Autor je ambasador Republike Bugarske u Beogradu
Genocid koji je obilježio 20. vijek
Godine 1945, 27. januara, izvidnice Prvog ukrajinskog fronta maršala Konjeva otvorile su gvozdena vrata logora Aušvic, u kom je nastradalo četiri miliona ljudi. Oslobodioci su u logoru zatekli oko 2.000 logoraša, među njima 54 Jugoslovena
Osvenćin je grad u Poljskoj koji se nalazi u neposrednoj blizini Krakova sa 30 000 stanovnika. Tu su Njemci, maja 1940. godine, osnovali koncentracioni logor tzv. Aušvic, najveću „fabriku smrti”. Hitler nije slučajno izabrao Osvenćin za najveći koncentracioni logor. On se nalazio u neposrednoj blizini sovjetske granice. Mjesto je malarično, a zime su veoma hladne. Pošto se bližio napad na SSSR, Hitler je planirao da baš u tom logoru pored Poljaka i Jevreja bude najviše ruskih zarobljenih vojnika.
U sistemu nacističkih zločina posebno mjesto zauzimaju koncentracioni logori. U njima se sprovodio zločin - genocid, koji ima korijene od najstarijih vremena.
Poljski teoretičar Rafael Lemkin, podstaknut varvarskim zločinima nacističke Njemačke, njenih satelita, posebnom tehnikom uništavanja grupa na nacionalnoj i vjerskoj osnovi, komponovao je 1944. godine riječ genocid. Putem analogije izveo je riječ genocid spajajući grčku riječ genos, što znači pleme ili rod, i korijen latinske riječi occidere što znači ubiti. Prema tome, genocid znači istrebljenje roda, plemena i naroda, ubijanje članova, uzrokovanje ozbiljnog tjelesnog i duševnog zla članova grupe. Takođe, sprečavanje poroda u krilu grupe i premještanje djece u druge grupe.
Genocidom je posebno obilježen 20. vijek. Sa pojavom fašizma genocid dobija novu plansku formu sa doktrinom arijevske superiornosti nad ostalim rasama, a posebno nad Jevrejima, Slovenima i Romima. Rasizam nema naučnu podlogu, a Hitlerova „Moja borba” jevanđelje je rasizma. Milioni ljudi su ubijani, mučeni i deportovani zato što nijesu bili Germani i nijesu pripadali arijevskoj ljudskoj grupaciji.
U granicama Trećeg Rajha i nekim okupiranim zemljama bilo je 16 velikih koncentracionih logora, 317 vojničkih logora, 670 logora rada i 60 opštih logora. U toku Drugog svjetskog rata bilo je više od 1200 hitlerovskih koncentracionih logora, podlogora, vojnih logora i logora rada. Smatra se da je kroz ove logore prošlo više od 12 miliona ljudi od kojih se malo njih vratilo kući.
Koncentracioni logori su mjesta masovne konfinacije civilnog stanovništva koja se po organizaciji i položaju ne razlikuju bitnije od običnih robijašnica. Zatvaranje u logore vršilo se po pravilu bez redovnog sudskog postupka, na osnovu odluke vojnih i policijskih vlasti koje u tom pogledu raspolažu „diskrecionim ovlašćenjima”. Konfiniranje inače nije bilo individualno, nego se protezalo na čitave kategorije stanovništva. Uvođenje koncentracionih logora označava prelazak na metode vladanja masovnim zastrašivanjem, terorom i maltretiranjem.
Hitlerovi koncentracioni logori bili su mjesta gdje su milioni ljudi iz okupirane Evrope ubijani. U svim logorima bio je sličan sistem terora. U tretmanu nije pravljena razlika između političkih zatvorenika, kriminalaca (teških prestupnika) Roma, Jevreja i pripadnika nižih rasa. Himler je naredio da se u logorima postave table na kojima je pisalo „Jedan je put ka slobodi, a to je poslušnost, marljivost, požrtvovanje, disciplina...! Na ulazu u matični logor Aušvic napisana je demagoška parola „Rad oplemenjuje ljude”. Međutim, to je bio put za gasne komore, krematorijume, vješanja, strijeljanja i umiranja od zime i gladi. Pored mučenja izvođeni su i medicinski eksperimenti. Koncentracioni logori su od septembra 1939. godine ne samo logori - zatvori, nego prije svega logori smrti.
Pred kraj rata u Aušvicu je bilo najviše Poljaka, Jevreja, Jugoslovena, Čehoslovaka, Roma, Francuza, Holanđana, Belgijanaca, Grka, Španaca, Mađara i drugih (28 nacionalnosti) i oko 5 odsto Njemaca. U koncentracionom logoru Aušvic uništeno je oko četiri miliona ljudi. Poslije oslobođenja, ispitivanjem žrtava Aušvica bavile su se državne komisije, vrhovni sudovi kao i Međunarodni sud u Ninbergu. Fašisti su pred kraj rata uništavali tragove zločina, tako da se nije mogao utvrditi tačan broj žrtava. Međutim, svi se slažu, iako nema potpune dokumentacije, da je u Aušvicu nastradalo oko četiri miliona ljudi.
Osvenćinski logor bio je divovski kompleks rasprostranjen na prostoru od oko 40 km (oko 180 hektara zemlje). Taj kompleks obuhvatio je tri logora: Osvenćin I (matični logor), Osvenćin II ili Bžezinka gdje su bili glavni zavodi smrti i Osvenćin III) takzv. spoljni logor ili Monovice. Osvenćin je pripadalo preko 30 logora za fizički rad.
Logoraši su dovoženi u željezničkim transportima. Ljudi su bili izmučeni besanicom i užasnim uslovima puta u običnim stočnim zatvorenim vagonima, u kojima su se gušili, naročito u ljetnjem periodu. U Osvenćinu čekali su ih esesovci koji su ih na grub i neljudski način izbacivali polumrtve iz vagona. Tu se na peronu odigravalo najstravičnije odabiranje. Na jednu stranu su odvođeni mlađi muškarci i žene u pripremni logor za rad, a starci, iznemogli i djeca direktno u gasne komore. Tu su se razdvajale porodice, a najdrastičnije je bilo odvajanje majki od djece. Mnogi zatvorenici umirali su pri transportu, u blindiranim vagonima bez hrane i vode, na putu od 2500 kilometara.
Teško je utvrditi tačan broj onih koji su dovedeni ili nastradali u Aušvicu zato što su logorske vlasti pred kraj rata uništavale urednu dokumentaciju da bi prikrili tragove zločina. Smatra se da je svega 20-30 odsto dokumentacije sačuvano u Aušvicu.
Rad je bio obaveza svakog logoraša. Radilo se u teškim uslovima i primitivnim sredstvima. Svaki pokušaj da logoraš odahne, odmori se, smatrao se sabotažom i dolazilo je do intervencije esesovaca, pa čak i ubijanja. Radni dan je počinjao u 4,30 i trajao do kasno uveče. Pola časa su logoraši imali za oblačenje, umivanje i doručak. Tačno u pet časova bila je smotra kada su logoraši radili duge vježbe.
Smrtnost u Aušvicu je povećavala velika glad. Vrlo često se dijelila pokvarena hrana. Logoraši su dnevno dobijali 1302-1744 kalorije. To je iscrpljivalo njihov organizam i ugrožavalo život. Hrana je bila bez vitamina A, B i C. Zato se javilo sljepilo, zarazne bolesti, nervni slomovi, apatija, inertnost, slabljenje svih životnih funkcija i drugo.
Među najvećim zločinima koje su fašisti počinili spadaju opiti nad živim ljudima. Grupa njemačkih ljekara - nacista zloupotrijebila je svoj poziv i svoju umješnost i u toku rata vršila opite nad živim ljudima. Njemački pravnici su pokušavali da dokažu da se eksperimenti na ljudima osuđenim na smrt mogu vršiti. Međutim, eksperimenti na zdravom čovjeku smatraju se opasnim, ljekar to može vršiti samo na sebi. Prema Hitlerovom programu, sterilizacija je imala za cilj uništavanje čitavih naroda. Hitler je bio zainteresovan za sterilizaciju naročito nad Rusima, Poljacima i Jevrejima. To je tipično rasistička teorija. Mnogim logorašima je ubrizgavana krv bolesnih od malarije. Zatočenici su usmrćivani injekcijama fenola u srce, benzina i mokraće, dok su novorođenčad davili u vodi. Od logoraša sa odgovarajućim krvnim grupama potpuno je izvlačena krv i upućivan na front ili vojne bolnice radi korišćenja za transfuziju. Zatvorenicima je ubrizgavana nafta ili benzin ispod kože radi ispitivanja izdržljivosti na hladnoći. Vršeni su hemijski eksperimenti na koži za vještačko izazivanje raka. Logorašima je vršeno presađivanje koštane srži i vještačko izazivanje raznih zaraznih bolesti. Opiti su vršeni i nad novorođenčadima. U Osenćinu je rođeno oko 3000 djece nad kojima su vršeni razni eksperimenti. Esesovci su se počeli interesovati za djecu plave kose i plavih očiju. Ta djeca su slana u Njemačku zbog germanizacije. Najviše eksperimenata činio doktor Mengele, član ekipe koja je vršila selekciju logoraša na željezničkoj stanici. Radio je na specijalnom ispitivanju djece i blizanaca.
Kako se bližio kraj rata, fašisti su nastojali da unište sve tragove zločina. Tako su u Aušvicu ŔŔ (Bžezinki) uništili sve krematorije i gasne komore. Međutim, jedinice Crvene armije su 27. januara 1945. godine iznenadili esesovce koji su branili Aušvic Ŕ i oslobodili ga. Oslobodioci su u logoru zatekli oko 2.000 logoraša, među njima bolesnih, staraca, žena i djece koje nijesu uspjeli evakuisati. Tako je matični logor u cjelini sačuvan od rušenja. Prilikom oslobođenja u njemu je bilo 54 Jugoslovena. Među oslobođenima bila je porodica Madnić (mali Oleg, majka i njegova baba). Oleg je od 15. januara vodio dnevnik koji opisuje život preostalih iznurenih i bolesnih logoraša.
Zločin - genocid je star koliko i čovječanstvo. Danas se svaki rat naziva genocidnim. Kontinuitet zločina - genocida nastavljen je i u savremenoj istoriji, u oružanim sukobima na prostorima prethodne Jugoslavije, u sukobima 1991 - 1993. godine.
Odlukom Generalne skupštine Organizacije ujedinjenih nacija od 1948. godine, genocid je proglašen za zločin protiv međunarodnog prava, bez obzira da li je izvršen u miru ili za vrijeme rata.
Prkosne partizanke
Iz logora Mazburg dopremljeno je u Aušvic 20 partizanki zarobljenih u Bosni aprila 1944. Među njima su bile i dvije Crnogorke, Matijašević i Radović, iz okolina Nikšića. Tom prilikom one su se dostojanstveno držale - odbijale su da ih šišaju i skinu partizansku uniformu. Nije zabilježen nijedan primjer kolaboracije Jugoslovenki sa esesovcima. Ovakvo njihovo držanje izazvalo je divljenje ostalih logorašica, pa čak i esesovaca. Prema partizankama su zbog ovakvog držanja preduzimane posebne rpresalije. Tjerali su ih da obavljaju najteže poslove, da kopaju kanale za vodovod, da razbijaju betonske ploče. Ošišanih glava, u prugastom dotrajalom odijelu i klompama, na nogama, obavljajući težak fizički posao od jutra do mraka, pod otvorenim nebom, jedva da su jedna drugu prepoznavale.
Malo preživjelih Jugoslovena
Prvi Jugosloveni koji su dospjeli u Aušvic bili su španski borci. Njih su nacisti preuzeli iz logora u Francuskoj ili su ih pohvatali prilikom bjekstva po Evropi. Politički zatočenici iz Jugoslavije su do hapšenja i internacije učestvovali u narodnooslobodilačkoj borbi svoje zemlje. Većina njih su bili pozadinski radnici, partizani i rođaci partizana i taoci. Od 28. septembra 1941. godine pa do 30. oktobra 1944. stizali su brojni transporti iz raznih krajeva Jugoslavije. Najviše ih je bilo iz Slovenije, Srbije, Hrvatske, Vojvodine i drugih krajeva. Pretpostavlja se da je u Aušvic stiglo 30 transporta sa oko 12.000 Jugoslovena, od kojih je bilo 2.200 žena. Njih je oko 3.000 premješteno u druge logore, dok je oko 10.000 nastradalo od bolesti ili je završilo u gasnim komorama. Od 4.700 registrovanih logoraša Jugoslovena, u Aušvicu je našlo smrt blizu 4.000.
Prof. dr Tomislav Žugić
_____________________________________________________
Iz lista "Danas" 01. feb. 2005
----------------------------------
Povodom teksta "I Aušvic i Jasenovac" Gordane Logar
Krivice nije bilo
Dr Jani Milačkov
POŠTOVANI GOSPODINE UREDNIČE,
U broju lista Danas od 31. januara pročitao sam sa velikim iznenađenjem i negodovanjem članak komentatora Gordane Logar, čije tekstove inače redovno pratim, posvećen obeležavanju 60. godišnjice od oslobođenja Aušvica, u kojem sam naišao na sledeće reči, na koje smatram da moram dati odgovor:
"Ako su današnji Hrvati, Italijani... Bugari, Rumuni i iznad svega Nemci, čiji su najviši državni zvaničnici upalili sveće žrtvama u zloglasnom logoru... bili tamo da speru krivicu sa sebe i svoje nacije..."
Teško mi je da o tom pitanju koje još uvek predstavlja otvorenu ranu u sećanju i savesti čovečanstva raspravljam neutralnim tonom, ali navešću nekoliko činjenica bez dodatnih komentara.
Poznata je okolnost da je Bugarska jedina zemlja od svih saveznika nacističkog Trećeg rajha i zajedno sa Danskom jedna od ukupno dve zemlje u Evropi, koje nisu poslale nijednog svog državljanina jevrejskog porekla u logore smrti, uprkos ogromnom pritisku od strane hitlerovske Nemačke, i da je na taj način spasla celu svoju jevrejsku zajednicu - više od 50.000 ljudi.
Zasluga za to je, iako korišćena u ideološke svrhe za vreme komunističkog režima do 1989. i danas neosporiva. Protestne demonstracije protiv deportacije Jevreja predvodili su 1943. čelnici Bugarske pravoslavne crkve, pisci i intelektualci, dok većina u tadašnjem bugarskom parlamentu - od prokomunističke i tradicionalne socijal-demokratske levice do pronemačke desnice, donela je rezoluciju protiv ekstradicije bugarskih Jevreja. Sve to je dalo pravo i snagu caru Borisu III da se suprotstavi Hitlerovim zahtevima o "konačnom rešenju" jevrejskog pitanja.
Na veliku žalost, teritorije današnje Makedonije i Severne Grčke u kojima su se nalazile bugarske okupacione trupe nisu bile uključene u pravno-administrativni sistem bugarske države, već u nemački okupacioni sistem. Jevreji sa ovih prostora, njih oko 14.000, nisu doživeli srećnu sudbinu svojih sunarodnika iz Bugarske i bili su poslati u Nemačku.
Iako spasavanje Jevreja u Bugarskoj nije imalo za cilj dobijanje nikakvih nagrada, ono je, kasnije, dobilo priznanje jevrejske i svetske javnosti. Zahvalnost bugarskom narodu za taj postupak može se videti danas na spomen-ploči u Tel Avivu, koju su postavili potomci bugarskih Jevreja, kao i na još jednoj spomen-ploči u Tel Avivu u čast Dimitru Peševu, potpredsedniku bugarskog Narodnog sobranja i jednom od glavnih organizatora širokog narodnog pokreta za spasavanje Jevreja 1943, na kojoj je on nazvan "spasiocem bugarskih Jevreja".
Takođe, moram da dodam da u periodu 1941-1944. Bugarska nije imala na svojoj teritoriji ili pod svojom upravom nijedan Aušvic, Jasenovac ili Sajmište.
Preporučio bih gospođi Logar da se upozna sa knjigom poznatog izraelskog naučnika, poslanika u Knesetu i izraelskog predstavnika u Savetu Evrope, g-dina Mihaela Bar-Zohara: Michael Bar Zohar, "Beyond Hitler’s Grasp, The Heroie Rescue of the Bulgarian Jews".
Priznanej Bugarskoj, zajedno sa Danskom, za spasavanje Jevreja svetska javnost odala je 9. aprila 2002. na Dan sećanja na žrtve holokausta.
Činjenice o bugarskoj politici po "jevrejskom pitanju" mogu se pročitati u drugom delu knjige Miše Glenija o istoriji Balkana "Balkan 1804-1999" koja je prevedena i na srpski jezik (Samizdat B92 2001).
Međutim, mogu da razumem nelagodnost onih za koje se sve navedene činjenice ne slažu sa njihovim stereotipima, intelektualnom neodgovornošću ili jednostavno neznanjem. Ali, za mene to nije opravdanje, kada se od njih stvara publicistika.
Moja emotivna reakcija opravdana je i činjenicom da sam kao ambasador Republike Bugarske u Poljskoj, tačno pre deset godina, zajedno sa tadašnjim bugarskim predsednikom Željom Želevim učestvovao u obeležavanju 50. godišnjice oslobođenja Aušvica.
Među mojim naučnim promoterima na Jagelonskom univerzitetu u Krakovu bio je i danas već pokojni St. Urbanczyk (Urbančik), koji je proveo četiri godine kao logoraš u Aušvicu. Nikada neću zaboraviti i čuvaću kao moralni kapital do kraja svog života duhovnu snagu i dostojanstvo tog čoveka koji, nakon svih patnji kroz koje je prošao, nije gajio mržnju prema Nemačkoji njenoj kulturi, niti čak prema svojim neposrednim mučiteljima.
Naprotiv, on je uspevao da prepričava bezbrojne priče o tome kako je ljudskost kod logoraša nadjačavala neljudskost njihovih čuvara.
Uz srdačan pozdrav Vama i listu Danas, nadam se da će moje pismo naći mesto kao odgovor gospođi Logar.
Autor je ambasador Republike Bugarske u Beogradu
