Serdar Scepan Radojevic
Domaćin
- Poruka
- 3.617
Pod upravom srpskih despota (4)
Prvi pomen imena Srebrenice bilo je u pomenutoj arhivi dubrovačke vlasti 1352. a od 1333. godine u današnjim razvalinama Donjeg grada, čuvenog srednjovjekovnog Srebrenika. Pominje se postojanje dvorskog prostora bosanskog kralja Stefana II Kotromanjića koji je i vladao Srebrenicom.
Za vrijeme ovog vladara Srebrenica se uzdiže iznad svih rudnika u Bosni, jer plasira tri puta više rude od ostalih. Poslije Stefana dolazi kralj Tvrtko II, 1377. godine. Srebrenica je 1390. godine davala kralju Tvrtku čistog srebra 850 litara godišnje. I u privrednom pogledu Srebrenica napreduje, te se oko nje formiraju i manja nasenja. Pod njenim uticajem stvaraju se novi ekonomski centri Zvonik (današnji Zvornik). Dubrovčani tada Novo Brdo, danas istoimeno selo kod Gnjilana, i Srebrenicu nazivaju gradovima, jer broj stanovnika doseže do 40.000, dok Rim u to vrijeme ima tek oko 15.000 stanovnika.
Godine 1411. Srebrenicu je zauzeo mađarski kralj Žigmund. U Budimu na Duhove 1412. godine, na svom dvoru, kralj Žigmund okupio je cijelo društvo vladara sa kojima je bio prijatelj i saveznik i sve knezove i veće vojvode koji su mu priznavali vrhovnu vlast. Na budimskom dvoru nađoše se poljski kralj, despot Stefan Lazarević, kralj Ostoja, austrijski hercezi i mnoge druge ličnosti, a među njima i Hrvoje, Sandalj i knez Pavle. Bosanski velikaši, koji su došli sa ženama i pratnjom, upadali su u oči na tome skupu, a njihovi junaci istakoše se u svečanim turnirima u mnoštvu stranih vitezova, kao ljudi od mača i vještine. Ali se najviše istakao despot Stefan, kao mjesec među zvjezdama, koga je kralj Žigmund za ratne usluge u posljednjim borbama obdario nekim gradovima i krajevima u Ugarskoj.
grbKrajem 1412. godine, u novembru, Žigmund se nalazio negdje oko Zvornika, možda na području braće Zlatonosovića, bosanske vlastele toga kraja, u susjedstvu Srebrenice. Vjerovatno je tada on taj, najbogatiji grad Bosne, predao Stefanu kao najljepšu nagradu.
U posjedu Srbije, Srebrenica se pominje prvi put 2. oktobra 1413. godine. Dobitkom Srebrenice, Znepolja, Mačve, Beograda i Zete, despot je stekao državu koja je bila za trećinu veća od one što je imao njegov otac, knez Lazar. Srbija ovoga vremena predstavljala je državu nesumnjive vrijednosti i među balkanskim narodima Srbi su tad sigurno stajali najbolje iza Turaka.
Despotu su rudnici Novo Brdo i Srebrenica donosili velike prihode. Cijenilo se da je samo od njih godišnje imao i do 250.000 dukata.
Ona je ostala srpska do 1440. godine kada je pripala Turcima. Kada je sultan Murat II, 1425. godine, upao u Srbiju, opustio je kruševačku oblast, pa se brzo povukao, taj turski napad iskoristio je bosanski kralj Tvrtko da i on napadne na despotovinu i zauzme Srebrenicu. Despot se brzo okrenuo protiv njih i prešao Drinu, za koju su Bosanci smatrali da je u to doba neprohodna. Kad je ugledao despotovu vojsku, kralj Tvrtko i njegova vojska su se brzo povukli, ostavljajući svoje opsadne sprave i tri topa. Despot je mogao ovako nenadano da spasi Srebrenicu samo zato što su se Turci brzo povukli. Poslije uspjeha ugarskog kralja Vladislava protiv Turaka, zauzeli su je 1443. godine Bosanci. Zbog nje su bosanski kralj Stevan Tomaš i srpski despot Đurađ Branković dugo ratovali, usljed čega je Srebrenica mnogo stradala, prelazeći iz ruke u ruku.
Srpski despoti Stefan i Đurađ često su u njoj boravili. Njih dvojica su, inače, vrsnici, ali su se, kao ličnosti, dosta razlikovali. Stefan je bio plav, rijetke brade i kose, svetačkog i produhovljenog lika. Despot Stefan nije imao djece. Srodnički najbliži mu je bio upravo njegov sestrić Đurađ, koji je prihvatio njegovu politiku i na njoj lojalno sarađivao, te je stoga bilo prirodno da je izbor za nasljednika upravo pao na njega. Bio je hrabar ratnik, vitez dostojan poštovanja, uman državnik, ljubitelj knjige i sam darovit pisac. Ozbiljan, ili još bolje, strog i prema sebi i prema drugima, bio je po prirodi, fizičkoj i duhovnoj, asketa. Starost nije doživio, umro je u svojim pedesetim godinama. Nasuprot njemu, Đurađ je bio crnomanjast, guste brade, dugih brkova i kose, visokog rasta i snažnog tijela. Ženio se najmanje dva puta, a u braku je bio najduže s Jerinom Kantakuzin. Imao je najmanje šestoro djece, a doživio je duboku starost, umro je u devetoj deceniji života.
Na državnom saboru u Srebrenici 1426. godine Stefan je Đurđa Brankovića proglasio za nasljednika, što je primljeno bez protesta. Nakon iznenadne smrti despota Stefana, 1. avgusta 1427. godine, Đurađ je preuzeo vlast u Srbiji. Smjena je izvršena mirno, bez političkih potresa. Ujak i sestrić vodili su istu politiku, koja se razlikovala samo u nijansama. I u vrijeme despota Stefana i u doba despota Đurđa, srpska država je bila u dvostrukom vazalstvu, prema turskom caru i prema ugarskom kralju. Sam kralj Žigmund u maju 1426. godine pristao je da prizna Đurđa za nasljednika, ali je tražio da mu se poslije Stefanove smrti vrate Beograd i Mačva. Sa sultanom Muratom II despot Đurađ je 1428. godine sklopio sporazum. Priznao je njegovu vrhovnu vlast i obavezao se da šalje pomoćnu vojsku i plaća godišnji harač od 50.000 dukata, koji je u doba despota Stefana iznosio 40.000 dukata.
Đurđevim dolaskom na vlast konačno su ujedinjene zemlje Brankovića i Lazarevića, a, kako je držao i oblast Balšića, postao je jedini gospodar sačuvanih dijelova nekadašnjeg srpskog carstva.
(Nastaviće se)
Piše Željko TEOFILOVIĆ, sveštenik
Prvi pomen imena Srebrenice bilo je u pomenutoj arhivi dubrovačke vlasti 1352. a od 1333. godine u današnjim razvalinama Donjeg grada, čuvenog srednjovjekovnog Srebrenika. Pominje se postojanje dvorskog prostora bosanskog kralja Stefana II Kotromanjića koji je i vladao Srebrenicom.
Za vrijeme ovog vladara Srebrenica se uzdiže iznad svih rudnika u Bosni, jer plasira tri puta više rude od ostalih. Poslije Stefana dolazi kralj Tvrtko II, 1377. godine. Srebrenica je 1390. godine davala kralju Tvrtku čistog srebra 850 litara godišnje. I u privrednom pogledu Srebrenica napreduje, te se oko nje formiraju i manja nasenja. Pod njenim uticajem stvaraju se novi ekonomski centri Zvonik (današnji Zvornik). Dubrovčani tada Novo Brdo, danas istoimeno selo kod Gnjilana, i Srebrenicu nazivaju gradovima, jer broj stanovnika doseže do 40.000, dok Rim u to vrijeme ima tek oko 15.000 stanovnika.
Godine 1411. Srebrenicu je zauzeo mađarski kralj Žigmund. U Budimu na Duhove 1412. godine, na svom dvoru, kralj Žigmund okupio je cijelo društvo vladara sa kojima je bio prijatelj i saveznik i sve knezove i veće vojvode koji su mu priznavali vrhovnu vlast. Na budimskom dvoru nađoše se poljski kralj, despot Stefan Lazarević, kralj Ostoja, austrijski hercezi i mnoge druge ličnosti, a među njima i Hrvoje, Sandalj i knez Pavle. Bosanski velikaši, koji su došli sa ženama i pratnjom, upadali su u oči na tome skupu, a njihovi junaci istakoše se u svečanim turnirima u mnoštvu stranih vitezova, kao ljudi od mača i vještine. Ali se najviše istakao despot Stefan, kao mjesec među zvjezdama, koga je kralj Žigmund za ratne usluge u posljednjim borbama obdario nekim gradovima i krajevima u Ugarskoj.
grbKrajem 1412. godine, u novembru, Žigmund se nalazio negdje oko Zvornika, možda na području braće Zlatonosovića, bosanske vlastele toga kraja, u susjedstvu Srebrenice. Vjerovatno je tada on taj, najbogatiji grad Bosne, predao Stefanu kao najljepšu nagradu.
U posjedu Srbije, Srebrenica se pominje prvi put 2. oktobra 1413. godine. Dobitkom Srebrenice, Znepolja, Mačve, Beograda i Zete, despot je stekao državu koja je bila za trećinu veća od one što je imao njegov otac, knez Lazar. Srbija ovoga vremena predstavljala je državu nesumnjive vrijednosti i među balkanskim narodima Srbi su tad sigurno stajali najbolje iza Turaka.
Despotu su rudnici Novo Brdo i Srebrenica donosili velike prihode. Cijenilo se da je samo od njih godišnje imao i do 250.000 dukata.
Ona je ostala srpska do 1440. godine kada je pripala Turcima. Kada je sultan Murat II, 1425. godine, upao u Srbiju, opustio je kruševačku oblast, pa se brzo povukao, taj turski napad iskoristio je bosanski kralj Tvrtko da i on napadne na despotovinu i zauzme Srebrenicu. Despot se brzo okrenuo protiv njih i prešao Drinu, za koju su Bosanci smatrali da je u to doba neprohodna. Kad je ugledao despotovu vojsku, kralj Tvrtko i njegova vojska su se brzo povukli, ostavljajući svoje opsadne sprave i tri topa. Despot je mogao ovako nenadano da spasi Srebrenicu samo zato što su se Turci brzo povukli. Poslije uspjeha ugarskog kralja Vladislava protiv Turaka, zauzeli su je 1443. godine Bosanci. Zbog nje su bosanski kralj Stevan Tomaš i srpski despot Đurađ Branković dugo ratovali, usljed čega je Srebrenica mnogo stradala, prelazeći iz ruke u ruku.
Srpski despoti Stefan i Đurađ često su u njoj boravili. Njih dvojica su, inače, vrsnici, ali su se, kao ličnosti, dosta razlikovali. Stefan je bio plav, rijetke brade i kose, svetačkog i produhovljenog lika. Despot Stefan nije imao djece. Srodnički najbliži mu je bio upravo njegov sestrić Đurađ, koji je prihvatio njegovu politiku i na njoj lojalno sarađivao, te je stoga bilo prirodno da je izbor za nasljednika upravo pao na njega. Bio je hrabar ratnik, vitez dostojan poštovanja, uman državnik, ljubitelj knjige i sam darovit pisac. Ozbiljan, ili još bolje, strog i prema sebi i prema drugima, bio je po prirodi, fizičkoj i duhovnoj, asketa. Starost nije doživio, umro je u svojim pedesetim godinama. Nasuprot njemu, Đurađ je bio crnomanjast, guste brade, dugih brkova i kose, visokog rasta i snažnog tijela. Ženio se najmanje dva puta, a u braku je bio najduže s Jerinom Kantakuzin. Imao je najmanje šestoro djece, a doživio je duboku starost, umro je u devetoj deceniji života.
Na državnom saboru u Srebrenici 1426. godine Stefan je Đurđa Brankovića proglasio za nasljednika, što je primljeno bez protesta. Nakon iznenadne smrti despota Stefana, 1. avgusta 1427. godine, Đurađ je preuzeo vlast u Srbiji. Smjena je izvršena mirno, bez političkih potresa. Ujak i sestrić vodili su istu politiku, koja se razlikovala samo u nijansama. I u vrijeme despota Stefana i u doba despota Đurđa, srpska država je bila u dvostrukom vazalstvu, prema turskom caru i prema ugarskom kralju. Sam kralj Žigmund u maju 1426. godine pristao je da prizna Đurđa za nasljednika, ali je tražio da mu se poslije Stefanove smrti vrate Beograd i Mačva. Sa sultanom Muratom II despot Đurađ je 1428. godine sklopio sporazum. Priznao je njegovu vrhovnu vlast i obavezao se da šalje pomoćnu vojsku i plaća godišnji harač od 50.000 dukata, koji je u doba despota Stefana iznosio 40.000 dukata.
Đurđevim dolaskom na vlast konačno su ujedinjene zemlje Brankovića i Lazarevića, a, kako je držao i oblast Balšića, postao je jedini gospodar sačuvanih dijelova nekadašnjeg srpskog carstva.
(Nastaviće se)
Piše Željko TEOFILOVIĆ, sveštenik
... 
