Beogradski toponimi
Tekst koji sledi objavljen je u "Godišnjici Nikole Cupica", knjiga XXII, u Beo-gradu 1903. godine, pod naslovom Crtice za raniju sliku srpske prestonice, zapisao M. DJ. Milicevic, i s godinom na naslovnoj strani - 1902.
Venecija
Tako se zove ona ravnica duž desnog brega savskog od ušca topciderske reke dole do Beograda. U tu ravan prelazi preko Save železnica, tu je glavna železnicka stanica, tu je žitni trg, monopol duvana, i malo pomalo otima se, nasipanjem, od vode i ostala ravan.
Ta se Venecija nekad nazivala i Ciganska bara.
Vracar zapadni
Tako se zove onaj deo beogradske varoši od kragujevackoga druma do Lude kuce (Doktorove kule). Na ovom su Vracaru: Velika kasarna, Vojna akademija, Nova kasarna, Etnografski muzej, Bolnica kraljice Drage, Kuca za gluvoneme i Opservatorija.
Vracar istocni
Vracarom istocnim zove se onaj deo današnjeg Beograda, koji se od Dvora pruža naviše ka selu Mokrom lugu, a širi se izmedju kragujevackoga druma i palilulske crkve. Na tom je Vracaru Velika vojna bolnica, poslanstva: nemacko i austro-ugarsko, katolicka crkva, Englezovac, i crkva Sveti Sava.
Dva bela goluba
Dvokatna kuca, od drvene gradje pok. Jove Kujundžica, bila je na onom danas praznom placu, koji licem gleda pravo ka Kolarcu i Stambol kapiji, a rebrima je okrenut Hilendarskoj ulici i ulici Dva goluba.
Na toj kuci Jova je imao cimer: Makaze i dva bela goluba. On je, u šali, govorio: da je to jedno golub a drugo je golubica. A makaze su znak njegova terzijskog zanata. Sad te kuce nema. A celom kraju onom ostalo je ime Dva bela goluba.
Dortjol
Upravo: dortjol ceširi puta, raskršce. Tako su Turci zvali ono raskršce, gde se krste Dubrovacka ulica i ulica Dušanova. Od toga se onaj ceo kraj varoši prozvao Dortjol.
Englezovac
Onaj deo nove beogradske varoši od Slavije do crkve Svetog Save, i od kragujevackoga druma do onoga širokoga polja na istoku, zove se Englezovac po Englezu Makenziju, koji je to mesto kupio od Djoke Simica, i naselio ga. A neki to zovu i Savinac, po crkvici, koja je dignuta u slavu Svetom Savi. Pre pak dok je to imanje pripadalo starom gazdi, zvalo se je Simicev majur.
Zeleni venac
Na onoj beogradskoj pijaci u koju ulaze ulice: jedna s Terazija, druga od Starog telegrafa, treca od Varoš kapije, cetvrta od Save a peta iz Abadžijske caršije, ima jedna starinska, glomazna dvokatna kuca, u kojoj je nekad bila manja gostionica sa znakom Zeleni venac. Od toga se ceo onaj kraj prozvao Zeleni venac.
I pijaca Zeleni venac tu je ispred te stare kuce.
Zerek
Ono mesto Dubrovacke ulice, gde nju preseca ulica, koja od Velike pijace i policije vodi onamo ka Gradu, zove se Zerek. Sa Zereka se ulica Dubrovacka dosta strmo spušta ka Dorcolu i ide dalje ka Dunavu. Zerek kažu da znaci pogled, vidik, a odande i jeste lep i širok vidik dole niz Dunav, na Banat a i na brda Mirijevsko i Višnjicko.
Jalija
Jalija se zove ona ravna desna obala Dunava od Grada niz vodu do ispod varoši Beograda. Tako se zove i zaseljen deo te ravni, upravo donji deo Dorcola, onaj što je bliži k Dunavu.
Na Jaliji je jevrejska mala. I jevrejska osnovna škola u toj mali zove se i piše: Škola na Jaliji.
Jevremovac
Danas Botanicka bašta, koja pripada Velikoj školi. To je, do godine 1889, bilo imanje kralja Milana, koje mu je ostalo od oca, a zvalo se Jevremova bašta, po ranijem gazdi, gospodaru Jevremu, dedi kraljevom. Poklonivši tu baštu Velikoj školi, kralj Milan je uglavio: da se prozove Jevremovac, Tako je postalo to današnje ime.
Pred Jevremovcem je cesma, a više te cesme nova osnovna škola, koju je opština podigla na placu, koji je Vucic bio poklonio Beogradskoj bolnici.
Kalemegdan
Pojam Kalemegdan znaci gradsko polje. I on je, do izlaska Turaka iz Grada (1867. godine) odista bio cisto polje oko grada. Na tom polju nekad su se vezbali turski vojnici; u jednom kraju, ovamo prema Velikoj crkvi, do godine 1857, Beogradjani su držali svoja sena; a pošto u jesen te godine sena izgoreše, više nisu tu ni sadevana. Na onom proplanku prema gostionici Kruni, 29. novembra 1830. godine, bili su razapeti šatori, te su se tu prvi put sastali knez Miloš i beogradski vezir Husein-paša. Onde pak gde su danas lipe prema gradskoj (sada zatvorenoj) "orospikapiji", bila je 28. januara 1859. godine nacinjena visoka tribuna, zastrta crvenom cohom. Okolo su stajali srpski skupštinari, cinovnici, i naroda mnogo od Srba i Turaka. Na toj tribuni knez Miloš je saslušao sultanski berat od godine 1275, kojim se ponovo utvrdjuje na srpskom prestolu.
Posle bombardovanja Beograda (3. juna 1862. godine), i pošto bi uglavljeno primirje izmedju Srba i Turaka, konzuli garantnih sila, za sigurnost toga primirja, engleski i ruski razapeše na Kalemegdanu svoje šatore i razviše svoje zastave, pa su tu boravili, a francuski je konzul otišao u grad, i na grad- skom bedemu razapeo šator, i onde je boravio, dokle su turski topovi s grada zijali na varoš, a odovud od varoši su, duž Kalemegdana, bile barikade i srpska vojska.
Na Kalemegdanu, na narocitoj tribuni, pred vojskom turskom i srpskom, pred knezom Mihailom, mitropolitom, ministrima i savetnicima, pred Riza pašom poslednjim beogradskim muhafizom, i pred mnogobrojnim svetom, 6. aprila 1867. godine, oko 10 sata pre podne, procitan je sultanski ferman od 5. dana Zilhidže 1283. godine - 29. marta 1867, kojim se gradovi u Srbiji ustupaju knezu Mihailu. Tada je na gradskim bedemima srpska straža zamenila stražu tursku, i knez Mihailo svecano je ujahao u grad beogradski kao u srpsku tvrdjavu. Narodnoj radosti, toga dana, nije bilo mere!
Poštoje odmah za tim turski garnizon otišao sasvim iz Beograda, i pošto su Srbi dobili Grad u svoje ruke, Kalemegdan se je poceo uredjivati i zasadjivati. Danas je to najlepši park u Beogradu, kome lepotu uvecava i sam prirodni položaj.
Kalemegdan mali zove se istocni deo toga gradskoga polja, koje još nije uredjeno ni zasadjeno.
Kod Stefanovica kavane
Tako se zove onaj zaselak Beograda, ako se može tako reci za deo varoši, koji se nastanio u dno Vracara, s obe strane kragujevackoga druma, onde gde se banjicki potok stace u mokroluški potok.
Nekad je beogradski trgovac, Nikola Stefanovic, bio kupio veliku livadu duž mokroluškog potoka, i na toj svojoj zemlji, a do kragujevackoga druma, nacinio kavanu. Docnije je to imanje, kavanu i livadu, od Nikole kupila država, ali je ostalo ime Stefanoviceva kavana. Naviše od kavane pocele su se naseljavati razne ducandžije i majstori s jedne i s druge strane puta tako da tamo sada može biti 20-30 kuca. I to se zove kod Stefanoviceve kavane, drugoga tu imena nema. Odatle se u desno odvaja nasut put za banjicki logor. I taj nasuti put zasluga je pok. kralja Milana.
Laudanov šanac
To je onaj veliki šanac koji je od Dunava u naokolo preko Vracara do u Savu, iskopao princ Jevdjenije protiv velikog vezira, koji je dolazio u pomoc opsadjenu Beogradu. Docnije je taj šanac obnavljao djeneral Laudan, kad je on opsadjivao Beograd.
Po ovom docnijem obnovljacu, šanac se sad zove Laudanov a princa Jevdjenija malo ko i zna.
Šanac je ovaj na mnogo mesta uravljem sa zemljom, a mestimice je ostao gotovo ceo.
Mala pijaca
Dole na Savi, pred kucom Ljube Krsmanovica, ima omalen prostor, u koji se stacu ove ulice: Kraljevica Marka, Javorska, Savska, Travnicka i Hercegovacka. Taj se prostor zove Mali pijac, i nekad je tu i bila odista mala pijaca. Na sredi te pijace ima krst od crvenoga mramora, ogradjen gvozdenom ogradom. Krst taj o svom troišku postavio je beogradski trgovac Cira Hristic. Danas tu nema nikakne pijace, nego se samo zove tako...
Rupa vracarska
Cešce se pominjala i pisala Vracarska rupa, kao kaštiga iz doba Vuciceve vlasti. Postanje je toj rupi ovako:
Godine 1842. Vucic je s vojskom pao na Vracar onde gde je sada vracarska sreska kancelarija i gde su sve one okolne kuce - kojih onda nije bilo, samo je Isidor Stojanovic bio nacinio kucu od naboja, i do te kuce nalazila se gotova rupa iz koje je vadjena zemlja za naboj. U tu rupu zatvarani su protivnici Vuciceve bune, jer drugog zatvora onde na onom polju nije bilo. Prvi je stavljen u tu rupu neki Trkic iz Šapca. Zato se nekad rece i Trkiceva rupa.
Savamala
Ovo selo bilo je naseljeno duž Ciganske bare (Venecije) od današnje Antuline kuce pa gore cak do današnjih monopola. Selu Savamali bio je zapis, zborno mesto, onde gde je sada tobdžijska pijaca, pred Bajlonovom kavanom. Tu je o Markovu dne igralo kolo. Na tu svetkovinu dolazio je i knez Miloš i Savamalke su mu davale kite cveca.
Docnije knez Miloš je naredio te su Savamalci dignuti odatle i preseljeni u Palilulu. Mnogi su se na to ljutili a dato im je bolje mesto.
Sedam kuca
Zove se kraj Beograda baš do Laudanova šanca na carigradskom drumu. Tu su najpre bile podignute kuce u polju njih sedam na broj, a sad se prinavljaju i druge, a mesto se to zove sedam kuca.
Slavija
Velika gostionica na dno Englezovca. Od te gostionice Slavije i ona se sva okolina zove Slavija, što oznacava deo varoši. I konjski tramvaj vozi između Kalemegdana i Slavije
