Ko je Božić Bata

[Nina]

„Božić, Božić bata, na oboja vrata: nosi kitu zlata da pozlati vrata”, kažu stihovi koje je zabeležio Vuk Karadžić. Iako je tokom vremena zamenjen Deda Mrazom, Božić Bata je ostavio dubok trag u srpskoj tradiciji. Njegov lik, koji je simbol skladnog porodičnog doma i podseća na radost Božića, prisutan je u narodnim pesmama i pričama koje su čuvane kroz vekove.

U vremenu pre nego što su božićni pokloni postali komercijalizovani, Božić Bata je u srpske domove donosio darove koji nisu bili luksuzni, ali su nosili duboku simboliku i imali emocionalnu vrednost. Orašasti plodovi – orasi, lešnici i bademi – predstavljali su zdravlje i snagu. Sušeno voće – šljive i grožđe, kao i med i medenjaci – podsećali su na slast života i porodičnu harmoniju. Jabuke, često ukrašene ili posebno čuvane za božićne dane, predstavljale su plodnost i zdravlje, a domaće igračke, obično rađene od drveta ili tkanine, bile su rezultat pažnje i ljubavi koju je porodica ulagala u svoju decu. Ručno pletene čarape, prsluci, džemperi, kape i šalovi bili su rezultat truda majki i baka, a donosili su toplinu i udobnost, osećaj sigurnosti i ljubavi.

Božić Bata, u stvari, nije lik bate, brata koji predstavlja duh praznika, niti je to neka domaća verzija Deda Mraza. Nije čak ni osoba. Reč „bata” nastala je od glagola „batati”, što znači hodati, stupati, po nekim tumačenjima i lupati (na vrata). Božić Bata – dolazi da bi u kuću doneo radost, sreću, zdravlje...

Prema istorijskim podacima, lik Božić Bate kakvog danas poznajemo nastao je tek krajem 19. veka. Pre toga, na prostoru Srbije darove za Božić donosili su mladi muškarci, koji su obavljali obrede vezane za praznovanje rođenja Isusa Hrista. Ti mladići, članovi koledarskih povorki, nosili su maske i obilazili kuće, pevali božićne pesme i donosili poklone, ali nisu bili povezani sa današnjim likom Božić Bate.

 

[Nina]

 

[Nina]

Božić Bata je zapravo kombinacija prehrišćanskih verovanja iz kojih je nastala evropska tradicija i povezan je sa običajima koji se odnose na Svetog Nikolu.Praznik Svetog Nikole, koji se u hrišćanskim zemljama slavi još od 4. veka nove ere, ima ključnu ulogu u formiranju narodne slike o donosiocu božićnih darova. Uoči ili na dan kada se slavi Sveti Nikola – 19. decembra po novom ili 6. decembra po starom kalendaru – širom Balkana, pa i u Srbiji, priređivane su povorke u kojima je učestvovao prerušeni muškarac – Nikola. Kod Mađara i Slovaka to je bio Mikulaš, a kod nemačkog stanovništva Nikolaus. Bugarska ima svog Dedu Koledu, a Slovenija ima Božičeka. Svi su oni predstavljeni kao dobri starac, duge sede brade, koji donosi deci poklone.

 

[Nina]

Starac Mraz

Ovakvo pojedinačno obilaženje domova kod nas je najviše praktikovano u Vojvodini, ali i u drugim delovima Srbije sa višenacionalnim stanovništvom, sve do kraja Drugog svetskog rata. Potom je Božić Bata decenijama bio potisnut, opstajući tek u ponekim pričama i usmenim predanjima, tako da mnoge pojedinosti o njemu imaju više verzija. Širenjem komunističke ideje o štetnosti religije u Jugoslaviji su Božić Bata i Sveti Nikola postali nepoželjni. Zamenila ih je komunističko-socijalistička figura koja je bila nametnuta u svim zemljama pod sovjetskim uticajem – Ded Moroz (Deda Mraz), koji više nije dolazio za Božić, kao u većini zapadnih zemalja, već za Novu godinu, 1. januara. Njegov lik u plavoj odori zasniva se na mitskom staroslovenskom paganskom demonu zime, koji se zvao Starac Mraz.
Posle razlaza sa Sovjetskim Savezom 1948. godine ovaj lik starog slovenskog božanstva, pod uticajem Zapada, postepeno evoluira u globalizovani lik Santa Klausa, ali mu od ruske verzije kod nas ostaje ime – Deda Mraz. Devedesetih godina, sa raspadom Jugoslavije, narodi koji su je činili vraćaju se starim običajima, pa tako oživljavaju i likovi Božić Bate kod Srba i Djeda Božićnjaka kod Hrvata, ali se zadržava i globalizovana zapadnjačka verzija. Tako sada u Srbiji neka deca dobijaju poklone i od Deda Mraza i od Božić Bate.

 

[Nina]

 

[Nina]

Zvono oko vrata, praporci oko struka

Lik Božić Bate se danas obično opisuje kao stariji muškarac sa dugom sedom kosom, ogrnut dugačkim gunjem, sa šubarom i štapom, nagaravljenog ili narumenjenog lica, sa lažnom bradom i brkovima od kučine ili vate. Oko vrata ima okačeno zvono, oko struka praporce ili manja zvonca i klepetuše, a nosi tkanu torbu sa darovima za decu.mediji)

 

[Nina]

 

[RIA77]

Božić Bata je zapravo kombinacija prehrišćanskih verovanja iz kojih je nastala evropska tradicija i povezan je sa običajima koji se odnose na Svetog Nikolu.Praznik Svetog Nikole, koji se u hrišćanskim zemljama slavi još od 4. veka nove ere, ima ključnu ulogu u formiranju narodne slike o donosiocu božićnih darova. Uoči ili na dan kada se slavi Sveti Nikola – 19. decembra po novom ili 6. decembra po starom kalendaru – širom Balkana, pa i u Srbiji, priređivane su povorke u kojima je učestvovao prerušeni muškarac – Nikola. Kod Mađara i Slovaka to je bio Mikulaš, a kod nemačkog stanovništva Nikolaus. Bugarska ima svog Dedu Koledu, a Slovenija ima Božičeka. Svi su oni predstavljeni kao dobri starac, duge sede brade, koji donosi deci poklone.

Божић Бата не постоји нити је икада постојао.
Реч "ходати" тј, "бат" односно "батати" значи Божић долази. Не односи се ни на какву личност.
Неко је то погрешно превео.