Kao što svi znamo, svima nam je večito interesantno da se svađamo ovde na Balkanu
čije li su istorijske ličnosti. Jedan od najvećih predmeta sporenja, nesumnjivo, jeste veliki
Ivo Andrić. Ova je tema posebno interesantna jerbo se konačno sređuje njegova zaostavština, trudim i naporima njegove zadužbine u Srbiji, i nedugo posle 2024. godine bi trebalo sve što je Andrić ostavio iza sebe da bude
Pogledajte prilog 833558
Ovde moramo da razdvojimo estradno-političku i prepucavačku agendu u kojoj savremena Srbija i Hrvatska mere "čiji je veći" od stvarne istorijske rasprave. A i o jednom i o drugom može dosta da se napiše - prva agenda je zanimljivija, vatrenija, razumljiva je svima i sadrži veštine i fazone spuštanja, doskočice i elemente kartanja gde se izbacuju karte jača jedna od druge, a aduti čuvaju za kraj. Druga agenda je dosadna, zahteva malo zahtevnije cerebralnije procese, nije baš svima razumljiva i definitivno se neće naći u dnevnoj štampi niti zanimljivim YouTube klipovima.
Nisam do sad čuo da se o Karla Velikog savremeni Francuzi i Nemci raspravljaju da li je bio savremeni Nemac ili savremeni Francuz iz prostog razloga što je bitan istorijski kontekst. U istorijskom kontekstu Andrićevog rođenja, i moderna srpska i moderna hrvatska nacija su bile tek u nastajanju i razlike su bile labave. Taman tolike da je pojam srpstva postojao kao živ pojam nasleđen iz prethodnih vekova (doduše u drugom značenju) i što je postojala realna srpska država, dok su kod Hrvata i jedno i drugo bili u nastajanju. Takođe, Srbi i Hrvati ne stoje jedno naspram drugog kao npr. Srbi i Mađari. U vreme Andrićevog rođenja, preovlađujuća ideja je bila da su Srbi i Hrvati nešto teško razdvojivo, da govore isti jezik i da su faktički jedan isti narod. Danas je pobedila ideja da su Hrvati i Srbi različiti i neprijateljski narodi, različitih jezika, različite prošlosti i različitog pravca u budućnosti.
Da se danas u sred Hrvatske, kao 3. ili 4. generacija Hrvata u hrvatskoj sredini rodi čovek koji u zrelim godinama pređe u Beograd i počne da se izjašnjava kao Srbin, mogli bismo da govorimo o Hrvatu koji je postao naturalizovan Srbin. I oko toga ne bi bilo nikakvih kompleksa, kao što i u 19. veku imamo srpske velikane koji su naturalizovani stranci. Međutim, po pitanju Andrića možemo govoriti jedino kao o poslednjem izdanku izumrlih Srba katolika. To što se njegova etnička baza u kasnijim decenijama srodila sa hrvatstvom ne menja činjenicu da u njegovo vreme to nije bilo tako. Andrićev "hrvatski nacionalizam" (Andrić je u mladosti bio i hrvatski nacionalist!) nije bio savremeni hrvatski nacionalizam, gde kao ključne elemente izdvajam odnos prema Srbima i srpstvu, nego je to bio hrvatski slobodarski pokret i ideja isključivo i kontekstu oslobođenja od Austrije i jačih veza sa ostalim Slovenima u Austrougarskoj. Da nije tako, Andrić ne bi tek tako začas od "hrvatskog nacionalista" postao član Mlade Bosne, te se povezao sa tadašnjim katoličkim jugoslovenskim Srbima jadranskog primorja. Braća Vojnovići (slikar i pesnik), dubrovački katolički Srbi, o Andriću ne govore kao o Hrvatu, nego kao o "mladom Srbinu koji radi za našu stvar". Pogotovo daljim životom, Andrić koji nije bio ni ideolog niti neki nacionalistički bezumnik, već vrlo staložen intelektualac i književnik koji je aktivno proučavao istorijsku građu i kome nacionalni odnosi u Bosni nisu bili misterija već stvar uže specijalnosti, sve vreme se vrlo jasno distancira od hrvatstva. On se ne samo izjašnjava kao Srbin, nego, kao živ, aktivno odbija saglasnost da se njegova dela i njegovo ime uvrštavaju u hrvatske antologije, u vreme Kraljevine Jugoslavije, NDH (to vreme je bio u okupiranom Beogradu) i u vreme komunističke Jugoslavije. Andrić je sve vreme bio eksplicitan: srpskohrvatske antologije - da, srpske antologije - da, hrvatske antologije - ne.
Da je bar sam za sebe smatrao da je hrvatskog porekla, a da je u zrelim godinama postao naturalizovani Srbin, ne bi to zabranjivao bar za Ex Ponto. Naravno, kod ovako ozbiljnih stvari nije presudno šta neko misli o sebi, bitne su objektivne činjenice. Ali kod Andrića, to se podudaralo. Tako da, ako bi iko ikada
danas govorio o nekom njegovom "hrvatskom poreklu", to
ne sme da čini bez jasne naznake krupnim slovima da se radi o vremenskom periodu kada se smatralo, i bilo je tako, da su Hrvati i Srbi jedan narod jedne istorije i jednog jezika, uz jasne ograde od današnjih separatističkih perverzija.
Jugosloven, nekakav. Videh glasine da postoji dokumentacija u kojoj se pisao u direktnom poraću kao Srbin (ali to može biti nešto kao i slučaj s Alijom Izetbegovićem; nisam siguran), ali u tekstovima se opisivao Muslimanom. On stoji tu negde na razmeđu, bosanskih Muslimana i Srba...ponekad bi ubacivao čak ponekad i neki kroatizam, da pošalje neku od svojh često depresivnih poruka. Svakako zavređuje posebnu temu i zbog specifičnost identiteta B-H muslimana možda je i još interesantniji slučaj za analiziranje u nekim aspektima od Andrića (ili čak Selimovića).
mada ionako znamo da je čist BH katolik Hrvat.
