Istorija srpskog narodnog pesništva

[Q. in perpetuum hibernum]

Ova tema se ne bavi dubljom analizom u formi i vrsti pjesništva, već prvenstveno analizom njegovog istorijskog razvoja, tj. konkretno imenovanja istorijskih izvora, samih zapisa, opisa o izvođenju i slično (važna napomena zašto ovo spada u Istoriju, a ne Književnost). Takođe, molim da ne pretvorite ovu temu u neke opet svađe i ne iznosite primjere ili sveopšte stavove koji su vaši lično i odstupaju od sveopštih saznanja!

Dakle, da počnemo od samog najstarijeg zapisa srpske narodne epike, zapisanog 1. juna 1497. godine (na četvrtak), što je ako se ne varam i najstariji zapis uopšteno srpskog narodnog jezika u književnosti. U formi je bugarštice. Zapisao ju je Rođeri de Paćijenca di Nardo u okviru svog spjeva zvanog Balzijada (Lo Balzino) u italijanskom gradiću Đoja del Kole; kada su sloveski (identifikovani kao srpski, na osnovu imena njih 28, koja je Rođeri zapisao) doseljenici pjevali napuljskoj kraljici Izabeli. De Paćijencova dužnost je bila da prati kraljicu i zapiše sve u petomjesečnome periodu počinjući od sredine maja, zadatak koji je uspješno završio 15. oktobra 1497. godine. Balzijada, sa gotovo osam hiljada redova, dobila je ime upravo po napuljskoj kraljici.

Orao se vijaše nad gradom Smederevom.
Nitkore ne ćaše s njime govoriti,
Nego Janko vojvoda govoraše iz tamnice:
„Molim ti se, orle, sidi malo niže
Sidi malo niže da s tobome progovoru:
Bogom te brate jimaju, pođi do smederevske gospode
Da s' mole slavnomu despotu da m' otpusti
Da m' otpusti iz tamnice smederevske.
I ako mi Bog pomoze i slavni despot pusti
Iz smederevske tamnice,
ja te ću napitati črvene krvce turečke,
Beloga tela viteškoga."

Važno bi bilo napomenuti i još nekoliko stvari - ovo bi bila i uopšte najstarija sačuvana južnoslovenska bugarštica, kao i da je Matica Hrvatska takođe proglasila ovu pjesmu primjerom svoje starije usmjene književnosti odnedavno. Trebalo bi i napomenuti da postoje neke strane analize koje osporavaju da bi ona mogla biti bugaršstica, i prije je definišu kao poskočicu. U Hrvatskoj se gleda na blizinu, kao i ističu se dalmatinski emigranti, prebjeglice od Turaka, konkretno Moliški Hrvati (doduše prave imigracije predaka Moliških Hrvata dolaze tek poslije 1500. godine). Međutim, u Italiju su odlazili i Srbi, naravno vjerovatno u manjoj brojnosti, ali jesu. Od 28 imena, mnoga su među uglavnom sveopšte slovenskim imenima identifikovana kao tipično srpska (npr. Vukašin, Raško, Vukosava,...) što znači da su bar neki u grupi bili došljaci iz (okupiranih) srpskih zemalja. I sam kontekst pjesme aluđuje na vjerovatnost istočnijega.

Događaj koji je opisivan je zatočenje ugarskog regenta i erdeljskog vojvode Janjoša Hunjadija u tamnici Smedereva, gdje ga je zatočio despot Đurađ Branković 1448. godine kao kaznu za pljačkanje po Srbiji u vrijeme krstaškog pohoda protiv Otomanskih Turaka. Orao predstavlja homerovskog glasnika, koji najavljuje događaj.

 

[plageton]

Zanimljivo je da, ako se ne varam, ovaj zapis pronađen u biblioteci u Dablinu pre koju deceniju i, ako se takođe ne varam, identifikovao ga je akademik Miroslav Pantić. U nauci je poznat kao "Tamnovanje Sibinjanin Janka".

 

[Q. in perpetuum hibernum]

Od najranijih vremena se njegovalo narodno pjesništvo uz instrument poznat kao gusle. Prve istorijske podatke o guslama u nemanjićkom periodu imamo konkretno s kraja XIII ili početka XIV vijeka iz pera monaha Teodosija. Gusle su bile sastavni dio trpeze prvoga srpskog kralja (vladao od 1196. do 1228. godine), te kako je kralj Stefan koristio gusle, pored timpana, radi uveseljavanje srpske vlastele. Gozba prilikom njegovog krunisanja za kralja 1217. godine bila je veličanstvena, i nesumnjivo je da je na njoj bilo guslara. Pojava gusala u srpskoj srednjovjekovnoj državi (u istorijskim zapisima) je vjerovatno, po mom mišljenju, dovela do stvaranja narodnog mita u predanju (nepotvrđenog navoda koji se često spominje) kako se pjevalo i sviralo uz gusle kada je srpski dvor u Nišu 1183. godine posjetio sveti rimski car Fridrih I Barbarosa.

Međutim, ne može se nikako sa potpunom sigurnošću reći da su guslari bili na srpskom dvoru i pjevači, a pogotovo o tome jesu li pripovijedali narodnu usmjenu književnost na gozbama. Iz istoriografije saznajemo da su guslari bili namijenjeni za povlašćeni sloj i sam dvor; potpuno nepoznato je da li je instrument bio prisutan u prostom puku, gdje bi zasigurno imao onu ulogu koju danas ima; to bi se jedino dalo zaključiti na osnovu (čak i pomalo nategnute) popularnosti instrumenta u srednjovjekovnoj Srbiji.

Međutim, kada se srpski guslari spominju 1415. godine na dvoru kralja Vladislava II Jagela, gdje su pred njim i njegovom ženom kraljiciom Jadvigom redovno guslali, može se nesumnjivo zaključiti da je, u doba turske najezde, upravo u pitanju bilo narodno recitovanje, Kako su se Osmanlijski Turci približavali i zauzimali balkanske zemlje, to su i migracije bile učestalije, poslije Kosovske bitke 1389. godine, uključujući i talentovane ljude koji su odlazili u Evropu da se proslave, tražeći ili bolje uslove da ostvare svoja dostignuća, ili spas od nevjerničkog neprijatelja. Otuda i srpski guslari na poljskom dvoru, na kome će sačuvati vjekovnu tradiciju srpskog narodnog guslarstva počinjući od ranog XV vijeka, kao kraljevski zabavljači.

Napomenuo bih da je Jadviga kći Jelisavete, bosanske princeze i kćerke bana Stefana II Kotromanića. Ovo je moje puko naslućivanje u koje ni sam ja ne vjerujem - možda ovo krvno srodstvo sa našim prostorima ima neke veze sa dovođenjem srpskih guslara u Kraljevinu Poljsku.

 

[Q. in perpetuum hibernum]

Eh - toliko priče o ovome - i, muk.

 

[čvrsnica]

u rangu sa ovim je predaja o kraljevicu marku po hrvatskim otocima...... prezimena sa srpskim prizvukom se mogu pronaci i kod gradiscanskih hrvata

 

[Q. in perpetuum hibernum]

u rangu sa ovim je predaja o kraljevicu marku po hrvatskim otocima...... prezimena sa srpskim prizvukom se mogu pronaci i kod gradiscanskih hrvata

Hoćeš li da kažeš da ono nisu klasična srpska srednjovjekovna imena i da se javljaju i u Hrvata? U svakom slučaju, etiološki, pjesma je očigledno srpska.

Što se tiče slovenske kolonije iseljenika, nisu Hrvati i Albanci jedini koji su kolonizovali Italiju bježeći pred Turcima Osmanlijama sa Balkana. Npr. sačuvano je da su posebno Đoju naselili iseljenici iz srpskog pomorja, a konkretno su sačuvana dva primjera Bjelopavlića doseljenih iz Zete, jedan iz 1500. (Brava Mastes) i drugi iz 1506. godine (Jovan Braja).

 

[Konstantin Veliki]

Ova matica Hrvatska je stvarno luda.

Pesma radi o gradu u Srbiji.

Prica se izgleda o srpskoj drzavi.

Ali hrvatska pesma.

Svasta.

 

[čvrsnica]

Hoćeš li da kažeš da ono nisu klasična srpska srednjovjekovna imena i da se javljaju i u Hrvata? U svakom slučaju, etiološki, pjesma je očigledno srpska.

Što se tiče slovenske kolonije iseljenika, nisu Hrvati i Albanci jedini koji su kolonizovali Italiju bježeći pred Turcima Osmanlijama sa Balkana. Npr. sačuvano je da su posebno Đoju naselili iseljenici iz srpskog pomorja, a konkretno su sačuvana dva primjera Bjelopavlića doseljenih iz Zete, jedan iz 1500. (Brava Mastes) i drugi iz 1506. godine (Jovan Braja).

ne ne,govorim da si bio u pravu.upliv srpskog zivlja tokom tih migracija je bio i vise nego ocit...mada,da nebi bilo zabune,pricamo jos o nekim ranijim fazama kristalizacije i razdvajanja hrvatskih i srpskih imena,pa shodno tomu imas i velik broj hrvata koji su nosioci takvih "srpskih" (slavenskih) imena.
npr. Vukac ..... Hrvatinic.njegov sin nadaleko poznat hrvoje

nisam znao za ovu đoju

 

[Q. in perpetuum hibernum]

ne ne,govorim da si bio u pravu.upliv srpskog zivlja tokom tih migracija je bio i vise nego ocit...mada,da nebi bilo zabune,pricamo jos o nekim ranijim fazama kristalizacije i razdvajanja hrvatskih i srpskih imena,pa shodno tomu imas i velik broj hrvata koji su nosioci takvih "srpskih" (slavenskih) imena.
npr. Vukac ..... Hrvatinic.njegov sin nadaleko poznat hrvoje

nisam znao za ovu đoju

U svakom slučaju, vrijedi bar napomenuti, u hrvatskoj književnoj povijesti ovaj zapis se smatra hrvatskim i pobijaju se stavovi koje je ustalio Miroslav Pantić kada je pronašao tu pjesmu, pozivajući se na leksičke karakteristike pjesme koje su, navodno, karakteristične za hrvatski narodni jezik, a ne srpski, al' to je izolovano stnaovništve koje nije opšteprihvaćeno i ne vidim da je baš zasnovano.

 

[Konstantin Veliki]

U svakom slučaju, vrijedi bar napomenuti, u hrvatskoj književnoj povijesti ovaj zapis se smatra hrvatskim i pobijaju se stavovi koje je ustalio Miroslav Pantić kada je pronašao tu pjesmu, pozivajući se na leksičke karakteristike pjesme koje su, navodno, karakteristične za hrvatski narodni jezik, a ne srpski, al' to je izolovano stnaovništve koje nije opšteprihvaćeno i ne vidim da je baš zasnovano.

Izbade da su Hrvati samo pevali o srpskim junacima, kraljevima i gradovima.

 

[Bastiani]

Epski lik Marka Kraljevića je vrlo zanimljiv upravo stoga jer predstavlja nedeljivu baštinu celokupnog južnoslovenskog prostora više nego išta drugo, od Bugarske do Istre i jadranskih otoka. Druga važna stvar je zaokruženost predanja o Marku, koherentost njegovog lika, koja je postignuta uprkos tome da je Marko najopevaniji narodni junak i da se pominjem u mnogim različitim situacijama.

Završetak pesme "Uroš i Mrnjavčevići":


Na Marka je vrlo žao kralju,

te ga ljuto kune i proklinje:

"Sine Marko, da te bog ubije!

Ti nemao groba ni poroda!

I da bi ti duša ne ispala

dok turskoga cara ne dvorio!"

Kralj ga kune, car ga blagosilja:

"Kume Marko, bog ti pomogao!

Tvoje lice sv´jetlo na divanu,

tvoja sablja sjekla na mejdanu!

Nada te se ne našlo junaka!

Ime ti se svuda spominjalo

dok je sunca i dok je mjeseca!"

Što su rekli, tako mu se steklo.


Obratiti pažnju da su se u narodnom predanju ostvarili i Vukašinova kletva i Urošev blagoslov.

Manje-više postoji saglasnost oko toga da je Marko u narodnoj poeziji zamenio nekog drugog prehrišćanskog junaka o kojem je takođe postojalo razuđeno predanje. Nerasvetljena je, međutim, misterija, zašto je izbor pao baš na Marka Kraljevića, u istorijskom smislu ne naročito markantnu ličnost, ni po čemu drugom zančajan velikaš iz tog doba.

Za Marka je vezano i predanje o vaskrsu srpske države, tj. za njegovu sablju pobodenu u kamen i srpskoj državi koja će se obnoviti kada sablja bude iskočila iz kamena. Treba li reći da je reć o istom motivu koji se nalazi u legendi o kralju Arturu.

 

[čvrsnica]

U svakom slučaju, vrijedi bar napomenuti, u hrvatskoj književnoj povijesti ovaj zapis se smatra hrvatskim i pobijaju se stavovi koje je ustalio Miroslav Pantić kada je pronašao tu pjesmu, pozivajući se na leksičke karakteristike pjesme koje su, navodno, karakteristične za hrvatski narodni jezik, a ne srpski, al' to je izolovano stnaovništve koje nije opšteprihvaćeno i ne vidim da je baš zasnovano.

jeli ono pisano na ikavskoj šćakavici,ikavici,ijekavici,ekavici ?

sva se pisana materijalna djela moraju automatski podijeliti na srpske ili hrvatske,valjda tako mora biti.....

 

[Konstantin Veliki]

jeli ono pisano na ikavskoj šćakavici,ikavici,ijekavici,ekavici ?

sva se pisana materijalna djela moraju automatski podijeliti na srpske ili hrvatske,valjda tako mora biti.....

Ikavica se javlja i u Srbiji u srednjem veku. A Ijekavskih Srba ima i dan danas kolko hoces, isto vazi za ekavske Hrvate (Vukovar)

Tako da je pitanje koji refleks jata koristi irelevantno.

 

[Q. in perpetuum hibernum]

jeli ono pisano na ikavskoj šćakavici,ikavici,ijekavici,ekavici ?

Sačuvano je u izuzetno lošem i šturom fonetskom zapisu koji je na latinici načinio jedan Italijan...ko zna?

Osim toga, isuviše je rano utvrđivati tako nešto za to vrijeme....

sva se pisana materijalna djela moraju automatski podijeliti na srpske ili hrvatske,valjda tako mora biti.....

Ne. Mislim, kao što rekoh, ovo je srpsko, s tim što ga u Hrvatskoj pojedini stručnjaci smatraju hrvatskim; ali ne, neke stvari se jednostavno ne mogu jasno podijeliti, isto kao što je nemoguće dijeliti dalje, sitnije, pojedine produkte.

 

[Bastiani]

Ako si vaskrsao temu da bi na forumu oživela još jedna Šovinistička farsa, nisi morao. Ima ih i ovako dosta.

 

[Konstantin Veliki]

Ako si vaskrsao temu da bi na forumu oživela još jedna Šovinistička farsa, nisi morao. Ima ih i ovako dosta.

Pa ovaj ceo podforum je sovinisticka farsa.

 

[Q. in perpetuum hibernum]

Epski lik Marka Kraljevića je vrlo zanimljiv upravo stoga jer predstavlja nedeljivu baštinu celokupnog južnoslovenskog prostora više nego išta drugo, od Bugarske do Istre i jadranskih otoka. Druga važna stvar je zaokruženost predanja o Marku, koherentost njegovog lika, koja je postignuta uprkos tome da je Marko najopevaniji narodni junak i da se pominjem u mnogim različitim situacijama.

Završetak pesme "Uroš i Mrnjavčevići":


Na Marka je vrlo žao kralju,

te ga ljuto kune i proklinje:

"Sine Marko, da te bog ubije!

Ti nemao groba ni poroda!

I da bi ti duša ne ispala

dok turskoga cara ne dvorio!"

Kralj ga kune, car ga blagosilja:

"Kume Marko, bog ti pomogao!

Tvoje lice sv´jetlo na divanu,

tvoja sablja sjekla na mejdanu!

Nada te se ne našlo junaka!

Ime ti se svuda spominjalo

dok je sunca i dok je mjeseca!"

Što su rekli, tako mu se steklo.


Obratiti pažnju da su se u narodnom predanju ostvarili i Vukašinova kletva i Urošev blagoslov.

Manje-više postoji saglasnost oko toga da je Marko u narodnoj poeziji zamenio nekog drugog prehrišćanskog junaka o kojem je takođe postojalo razuđeno predanje. Nerasvetljena je, međutim, misterija, zašto je izbor pao baš na Marka Kraljevića, u istorijskom smislu ne naročito markantnu ličnost, ni po čemu drugom zančajan velikaš iz tog doba.

Za Marka je vezano i predanje o vaskrsu srpske države, tj. za njegovu sablju pobodenu u kamen i srpskoj državi koja će se obnoviti kada sablja bude iskočila iz kamena. Treba li reći da je reć o istom motivu koji se nalazi u legendi o kralju Arturu.

Ovdje posezamo za preciznom faktografijom. Taj citat, iz kog je izvora preuzet?

 

[čvrsnica]

Sačuvano je u izuzetno lošem i šturom fonetskom zapisu koji je na latinici načinio jedan Italijan...ko zna?

Osim toga, isuviše je rano utvrđivati tako nešto za to vrijeme....



Ne. Mislim, kao što rekoh, ovo je srpsko, s tim što ga u Hrvatskoj pojedini stručnjaci smatraju hrvatskim; ali ne, neke stvari se jednostavno ne mogu jasno podijeliti, isto kao što je nemoguće dijeliti dalje, sitnije, pojedine produkte.

ok bolje si upucen i uvazam tvoju tvrdnju da se radi o srpskoj kulturnoj bastini (ne ugra mi ulogi jeli cro ili srp).
zakljucak da je srpsko si uzeo iz samog kontexta price jer se radi konkretno o srbiji,jer kao sto kazes,na osnovu fonetike nije bilo moguce?

 

[Bastiani]

Ovdje posezamo za preciznom faktografijom. Taj citat, iz kog je izvora preuzet?

Koji citat?

 

[Q. in perpetuum hibernum]

Koji citat?

Taj citat koji ste postavili.

 

[Mrkalj]

Eh - toliko priče o ovome - i, muk.

Ti si sam to tražio:

Takođe, molim da ne pretvorite ovu temu u neke opet svađe i ne iznosite primjere ili sveopšte stavove koji su vaši lično i odstupaju od sveopštih saznanja!

Pazi ovo:

Takođe, molim da ... ne iznosite ... sveopšte stavove koji ... odstupaju od sveopštih saznanja!

 

[Mrkalj]

Ovde su primeri narodnog jezika, uopšte:

http://forum.krstarica.com/showthre...itěja-perom-pravoslavnih-katol.-i-muh.-pisaca

 

[Bastiani]

Taj citat koji ste postavili.

Ама какав цитат? Цитирао само део из народне песме.

 

[Q. in perpetuum hibernum]

Ама какав цитат? Цитирао само део из народне песме.

Na njega i mislim.

 

[Bastiani]

Лепо сам написао да је то одломак из песме "Урош и Мрњавчевићи". Песма је општепозната и учи се у школи. Не видим потребу да наведем да је извор Вук Караџић.