- Poruka
- 355.186
Anastas Jovanović, rođen 1817. u Vratsi u Bugarskoj, a umro u Beogradu 1899. godine
Anastas Jovanović, dvoroupravitelj kneza Mihaila Obrenovića, bio je jedan od naših prvih fotografa, ali nije bio prvi, kako je zapisao u svojoj Autobigrafiji. Pretekao ga je trgovac Dimitrije Novaković, Srbin iz Zagreba, koji je fotografski zanat izučio kod čuvenog Luja Dagera, čoveka koji je usavršio dagerotipiju – prvu fotografsku tehniku izrade slika na posrebrenim bakarnim pločama.
Dager je prvu dagerotipiju predstavio 1839, a iste godine patent je otkupila francuska vlada i proglasila ga javnim dobrom. Pošto je dobio doživotnu penziju od 6.000 franaka godišnje, Dager je radi popularizacije svog otkrića držao javne kurseve na kojima je podučavao sve zainteresovane. Jedan od njegovih učenika bio je i Dimitrije Novaković, koji se 1839. godine poslom zadesio u Parizu. Čim je savladao ovu tehniku, Novaković je kupio fotografski aparat, a 1840. uradio i prve snimke Beograda i tako postao prvi srpski fotograf.
Ipak, to što je Novaković pretekao Jovanovića za godinu dana, ne umanjuje značaj ovog drugog. Pored toga što je jedan od najboljih srpskih fotografa ikada, Anastas je prvi u Austrougarskoj izradio stereofotografije, fotografske slike koje kada se istovremeno posmatraju u stereoskopu, odaju utisak treće dimenzije.
Većina njegovih dela iz bečkog perioda sačuvana su i nalaze se u Zbirci fotografija Muzeja grada Beograda. Jovanović je tokom naredne četiri decenije, radeći kao slikar, litograf, dekorater i fotograf u svojim ateljeima u Beču i Beogradu, stvorio impozantno delo u rasponu od panoramskih prikaza Beča i Beograda pa do serije portreta znamenitih ličnosti srpskog društva.
Sseriju litografija objavljenih u sveskama pod nazivom „Spomenici Serbski“ u ranim pedesetim godinama. Tako je Anastas Jovanović s vremenom stvorio, kako opisuje Milanka Todić u svojoj „Istoriji srpske fotografije“, reprezentativne portrete vladara, državnika, političara, ministara i poznatih kulturnih i političkih ličnosti Srbije.
Među njima su Milica Stojadinović Srpkinja, Miša Anastasijević i njegova supruga, Njegoš, Vuk Karadžić, Ilija Garašanin, Toma Vučić Perišić, Kleopatra Karađorđević, Knez Mihailo i drugi.
U radu na portretima rađenim u petoj deceniji, Anastas Jovanović nije koristio fotografiju kao predložak za izradu litografije (kao što je to radio na početku), već je ove portrete, često snimljene u krupnom planu ispred neutralne pozadine, što je bila novina u to vreme, komponovao tako da je ne samo naglašavao psihološki profil ličnosti već je nastojao da uhvati i prenese i njen karakter.
U Muzeju grada Beograda čuvaju se fotografije koje imaju posebnu istorijsku vrednost. Naročito se ističu portreti Njegoša, Vuka Karadžića, Tome Vučića Perišića, Demetra Tirke…I portreti već starog Vuka Karadžića iz Beča i Beograda, kao i snimci Đure Daničića i Ljube Nenadovića, rađeni su s ciljem da se prikaže i istakne njihova složena ličnost.
Kao upravitelj dvora, Anastas je tokom šeste decenije ostvario prijateljstvo sa mladim knezom Mihailom, koji mu je u vreme dok je imao mali atelje u dvoru bio jedan od glavnih modela. Zato fotografije kneza Mihaila i knjeginje Julije u enterijeru dvora, kao i fotografije kneza Mihaila u Topčideru, svedoče ne samo o izuzetnoj stvaralačkoj veštini velikog srpskog fotografa, već i o njihovom prijateljstv.
Uporedo s velikim i za srpsku kulturu izuzetno značajnim fotografskim opusom, Anastas Jovanović će u periodu formiranja moderne srpske države, zahvaljujući položaju upravitelja dvora kneza Mihaila Obrenovića, imati važnu društvenu ulogu, što se najbolje vidi na njegovom nadgrobnom spomeniku koji reprezentuje svu moć koju je imao u srpskom društvu.
I mada formalno nije imao titulu dvorskog fotografa, Jovanović je bio više nego dvorski fotograf, ne samo po visokom kvalitetu fotografskog opusa i blizini Dvoru, budući da je bio njegov upravnik, već i po seriji antologijskih fotografija kneževskog para, Mihaila i Julije, i njihovog života na Dvoru.
Anastas Jovanović je prvi fotograf koji je kamerom zabeležio Beograd.
Iz monografije „Srpski dvorski fotografi (1839-1918)“
