GRAČANIČKA POVELJA 1321.
(prevod na savremeni srpski jezik)
Car carujućima i gospodar gospodarećima, svetu živom i nepristupnom, koji vlada Nebom i caruje Zemljom i preispodnim gospodstvom i koji životom i smrću vlada i onima koji dolaze njemu na goru, na goru Tavorsku, želi da pokaže svojim učenicima svetlost svoje božanske slave.
Potrudimo se i mi verni dušom, srcem i umom ka visini božanskog uzdizanja da ugledamo slavu Boga našega. Zamolimo Ga za premnogo njegovog milosrđa - da pomiluje ljudski rod i da oživi gresima umrtvljene i da se nađe onima koji ga ištu.
Tako isto i ja, svegrešni Stefan kralj Uroš Drugi, praunuk svetog gospodina Simeona služim mojem Hristu i prečasnoj njegovoj materi koja je zastupnica roda hrišćanskog. Da, i ja vapim, uzdigni me iz dubine grehovne i prosveti mi oči srdačnošću. Prečista vladičice, budi mi pomoćnica i zaštitnica u strašnom i drugom Dolasku, i po Božjoj volji Gospoda Boga i spasa našeg Isusa Hrista kraljujućeg meni, kralju Stefanu Drugom Urošu, praunuku svetog Simeona.
Videh razrušenje i pad hrama Svete Bogorodice Gračanske, Episkopije lipljanske, te sazdah od temelja i živopisah i ukrasih unutra i spolja. Ovo, dakle, da svi znaju pisa Kraljevstvo mi jer hrisovulje što ih učiniše praroditelji i roditelji svetoj Bogorodici Gračanskoj, Episkopiji lipljanskoj, u kojima sela i zaseoke i paše, letišta i zimišta, našavši Kraljevstvo mi jedno otrto, a drugo izgubljeno, i vaistinu dato od praroditelja i roditelja - ja, grešni Stefan kralj Uroš II i s Bogom samodržac svih srpskih zemalja i primorskih, pisah hrisovulj ovaj, sela po imenu:
Gračanica i Sušica i Selce, i sa zaseocima njihovim i sa međama - na Studenac Janja (?) pravo po polju u Brešće ka Spasovoj crkvi, kroz polje pravo na Skulanove vodenice, pravo u Reku Gračansku, i pravo u susret Majaslavljim vodenicama, preko u krušku, u Beleg. I od kruške preko u Kruševac, i Kruševca kako nestade - pravo u Butovac, po bregu na Oranu poljanu, na Kumanju glavu, na nedelju, po bregu pravo na Brus, i od Brusa po bregu pravo na Ostri vrh, i od Ostrog vrha na Veleten, među Sušicu i među Gušteričju, padinom pravo na Brod, gde se padina završava; i od Broda putem velikim po polju, pravo na put koji vodi iz grada u Prištinu, putem na prvi Beleg, pravo u Županj studenac.
I ovo su ljudi koje je doveo episkop Ignjatije, dobivši ih parnicom od vlastele: u Slivovoj tri brata - Filip sa sinovima, Stefan sa sinovima, Bogdan sa sinovima, Rad sa sinovima, i dva brata koja prida Kraljevstvo mi - Milosava, Desimira i Dobrohva sa sinom i sa pčelinjacima Kraljevstva mi. I u Sušici dva brata Radeja i Bratoslava.
A ovo su oni Gračanjani što su parnicom dobijeni od Olivera: Ljuban sa sinovima, Đur sa sinovima, Rančić Rajko sa sinovima i s bratom.
I dade Kraljevstvo mi crkvi Episkopije lipljanske ribnjake sve od izvora rodimskog pa dok ne uteče u Sitnicu, sve ribolove o prazniku i njemu što je dosta, i što se nahode vodenice po tom toku na Paunju od gornjeg ribnjaka do Sitnice i od svake vodenice što je uzimalo Kraljevstvo mi, polovina svake vodenice da je crkvi Episkopije lipljanske, a episkop da stavi svakoj vodenici gvožđe i kamen jedan.
I crkvu koja je tu na Paunju podložih pod oblast Episkopije lipljanske sa popom Dobromirom i s decom, i što je u te crkve dva čoveka - Hrana i Radosava, oba s decom, i senokos što je kosilo Kraljevstvo mi niže sokalnika i sa zemljom od toga senokosa pravo dolom, pa gore tim njivama na arhiepiskopovo stanište i od tuda gore u polje.
I vodenica koja je niže ribnjaka donjega da je crkvi paunjskoj i episkop da stavi kaluđera ili popa po volji. I njiva koja je stanište Kraljevstva mi s one strane jezera da pripadne crkvi Paunjskoj.
I vide Kraljevstvo mi da Banjska bejaše upisana u očevoj mi hrisovulji, i uzeh je iz očinje mi hrisovulje; i sazdah crkvu svetog Stefana i uručih je, a za to dadoh u zamenu crkvu (...), blizu crkve svete Bogorodice, sa svima i međama pravim (...), Suhodolom Skulanovim i Ljapinim s Batusima na Breg (...) svete na selo Ljapov (...) na Smoljanima Banjskim dolinom pravo putem po razvođu na Butovac.
(...)
I Banje u Suhogrlu (danas Suvo Grlo na severu Metohije, oko 14 km severoistočno od varošice Istok, prim. Mrkalj) koje behu takođe upisane u očevoj mi hrisovulji. I uzeh i dodah Svetom Nikoli, Episkopiji dabarskoj, a za njim dadoh i zamenu svetoj Bogorodici Gračanskoj u Pologu Odri, crkvu svetog Dimitrija sa ljudima i s planinom, i sa svima međama pravim kako je imalo to od iskoni; i Borkovo mesto što se nahodi u Podbrezima, i dvor s ljudima, i u Ljašcu sve što se nahodi Borkovo.
I za vlahe Dragobratiće, koje dadoh Svetom Stefanu, dadoh za njih zamenu Episkopiji lipljanskoj Komajne vlahe. To su vlasi imenom: Negoslav sa braćom, Dragovac sa decom, Dražen sa braćom, Dragoslav sa decom, Kukolj sa decom, Gojišina žena sa decom, Stanislav sa braćom, Berislav sa decom, Dragoslav sa decom, Inekav sa decom, Tudor sa bratom, Bratoslav, Martin, Berislav zet, Đurđ sa bratom, Dubrovac sa bratom i sa sestrom, Hrane Grabešić, bratučed Vlada Dobronje, Dobre sa braćom, Tupe sinovi, Družoje sa braćom, Ljube, Bratislav sa decom i Balini sinovi Radomir i Mrša.
A ovo su ljudi koje parnicom dobismo od sreza Vlahe; Vojihna sa sinovima, i brat mu Stan (...) i Sušičani tri brata Radovići - Stan sa sinovima, Borislav sa sinovima, Dobroslav sa sinovima.
U Moravi selo Žegra i sa međama; u Topolnici selo Koretino i međe mu; na mramor pravo kroz lokvu na Rudinu, i od grupština Jejevca na Dojak do sela, kroz reku u potok.
U Rodimlji vodenica sa zemljom i sa voćem. Na Sitnici, Sinijak, Tišina, Višegrad od mesta do širokog Broda. I dadoh joj pčelara po imenu Radivoja sa pčelama i s decom, da su crkveni doveka, amin. I po Lipljanu i po Moravi i po Topolnici kako je bila od iskona, i po Vranju, i po Slavištu, i po Zletovoj, i po Morozvizdu, i po Polozima, koji od vlasti Grčke gospodari kralj svih zemalja i po njegovoj milosti kojoj dade da vlada Episkopiji - ili Prizrenskoj ili Lipljanskoj i po Lipljanu i po Moravi i po Topolnici - popovi i popovski sinovi i zetovi i braća im iz zemlje njihove s međama njihovim, time svim da vlada episkop lipljanski.
......... koj u Prizrenskoj episkopiji.
Stari zakon za Srbe
Meropah da ore 9 mati, a sokalnik 7 i zamanicom bedbu pluga 3 mata da oru i tako da ga povezu povrhu i u rupu usiplju. I pak izdade i livadu na žrebicom deleće (lutrijom) da kose bedbu nakosicom splasti i zdeti.
Meropah siplje slad, treći u godini da ga ohmelji iko bude veće trebi crkvi slad da ga pop ohmelji. I da nosi meropah ponos do kraljeva stana.
Ko konje ima, o Roždestvu Hristovu svaki meropah da dovozi po voz drva. I da nosi meropah luči o Roždestvu Hristovu i prazniku Sv. Bogorodice, i da love tri dana zečeve zamanicom.
Osim popova posluh crkveni 4 dinara i ruka 7 dinara i gde god se sudi crkveni čovek na kraljevskom sudu da je globa crkvena i posluh i ruka.
Čovek koji pokrade druga si da plati crkvi 3 perpera. Glavovi .......... na 3 perpera. Mehoskubina 3 dinara, a čovek koji krade crkvi i vraždu učini što reče gospodin kralj.
Ili ko ima pčelinjak da daje praznikom Sv. Bogorodice med, a ko ima a ne da, da uzme pop sam.
I na svim trgovima koji su u zemlji Kraljevstva mi ono što se prodaje crkveno ili se ima kupovati za crkvu, da se ne uzima carina, a pop na svoju dušu da im kaže šta je zaista crkveno.
I vide Kraljevstvo mi nasilje nad ljudima Presvete Bogorodice od okolnih i međusobnih ljudi i učinih milost crkvi Svetoj Bogorodici i njenim ljudima pri episkopu Ignjatiju: ko ih tuži i odbrani ljude i izvede po istim tužbama sada da ne sprečava suđenje njihovim ljudima ne dajem i opraštam ovom celom hramu Svete Bogorodice.
I priloži Kraljevstvo mi trg Panigire koji je praznik Blagovesti svete Bogorodice.
Ko ovo prestupi ili slaže ili razori da je proklet od Gospoda Boga Svedržitelja i od prečiste Matere Bogorodice i da bude ubijen od sila časnog i životvorećeg krsta Gospodnjeg i od 360 svetih Otaca Nikejskih i od 12 Apostola i od svih svetih Hristu Bogu ugodivših od veka, amin. I Judi da je sluga i od mene grešnoga Stefana Uroša kralja da je proklet u vekovima budućim, amin.
STEFAN UROŠ, PO MILOSTI BOŽJOJ KRALJ S BOGOM SAMODRŽAC SVIH SRPSKIH ZEMALJA I POMORSKIH
Pisa ovo leta 7830.
Indikta
Prevod: Mrkalj. Ako iko ima primedbi, ili uvid bolji prevod, ako postoji, dobrodošao je.
