Jacob
Buduća legenda
- Poruka
- 49.567
Srbi su još od Tesle i Pupina rezervisali mesto u američkoj istoriji i enciklopedijama
Bilo kao čarobnjaci u gladijatorskim NBA arenama ili kao osvajači prestižnog Oskara. U poteri za zelenim dolarima, Srbi su završavali u čikaškim čeličanama, na holivudskim kastinzima, u harvardskim amfiteatrima, ali i u kasarnama, gde jedino pronalaze više mesta u američkoj nego u srpskoj istoriji.
Šijanovu nagradu dobijali i za bombardovanje Srbije Uručivanje plaketa
Napraviti karijeru u Americi se oduvek smatralo parametrom uspeha. Zbog toga se i svi evropski narodi ponose svakom bitnijem tragu koji je njihov zemljak ostvario preko velike bare. Engleska je kolevka rokenrola, ali još od „Bitlsa" pa do danas, ostrvski bendovi se ne smatraju značajnim ako izostane njihov uspeh u Americi.
Na amsterdamskom aerodromu „Šiphol", na tornju blizu centralne zgrade, decenijama se nalazila ogromna slika Petera Stajvesenta, Holanđanina sa ogromnom ulogom u istoriji Njujorka, koji se tokom njegovog privremenog boravka u Velikoj jabuci zvao Novi Amsterdam. Ni Amerikanci nisu potpuno zaboravili na Petera Stajvesenta, pa su ga trajno smestili u svoje enciklopedije, ali i na kutije čuvenih cigareta, koje su nazvane po njemu.
Hju Džekmen i Nikol Kidmen bili su poznati australijski glumci, ali su pravu popularnost stekli tek selidbom u Holivud. Uspeti u Americi je bio san mnogih, zato je svaki pojedinac koji je ostavio traga u toj veliki zemlji objašnjavao da mu se ostvario američki san.
Mnogi Srbi u matici su dobrovoljno ostajali bez sna, zaglavljujući s daljinskim do duboko u noć da bi gledali Vladu Divca u gladijatorskim NBA arenama širom Amerike. I nije im bilo žao da sutradan spavaju na poslu, jer nema cene koju oni ne bi platili samo da bi bili svedoci velikog uspeha svog zemljaka u sportu koji je u to vreme bio isključivo rezervisan za crnce. Posle su došli Predrag Stojaković i njegove snajperske egzekucije u Sakramentu. Već smo se navikli da na dresovima velikih NBA klubova gledamo prezimena koja se završavaju na „ić", pa smo postali razmaženi i želeli nešto sasvim drugačije, i zbog toga nas je silno obradovao Marko Jarić, koji nije baš uspeo u potpunosti da osvoji srca američkih navijača, ali zato jeste srce najveće svetske lepotice Adrijane Lime.
U međuvremenu smo oprostili što Kusta nije uspeo u Americi. Pomirili smo se da Srđan Dragojević, uprkos tome što je veliki „Miramaks" bio u igri, ipak nije uspeo da snimi svoj holivudski hit. Nismo poverovali Sergeju Trifunoviću da može da ponovi uspeh velikog Ličanina i dežurnog Rusa u američkim blokbasterima Radeta Šerbedžije, a obradovala nas je Branka Katić, kako na premijeri ide ruku pod ruku sa svojim kolegom iz filma Džonijem Depom. Nije lako ostvariti američki san, zato su i mnoge srpske zvezde, u poteri za tim snom, ostajale do zore budni, uz prepune sudopere tanjira koje treba oprati u nekom od ekskluzivnih njujorških restorana.
Od Mihajla Pupina, Nikole Tesle, preko Karla Maldena, Pitera Bogdanovića, pa sve do Vlade Divca, Srbi su ispisivali američku istoriju, ali su do danas u njihovoj matici zabeležene samo one epizode koje su imale pečat Holivuda, NBA ili Harvarda. Mnogi Srbi kojima se onaj završetak „ić" izgubio na putu preko velike bare ostali su do današnjeg dana potpuno nepoznati u Srbiji, a reč je o ličnostima koje su trajno obeležile američku vojnu istoriju. Iako možda zvuči kao moderna verzija srpskog herojskog epa, činjenica je da su se među najvećim herojima američke vojske nalazili Srbi.
Pressmagazin, kroz nekoliko biografija Srba koji su se borili za ujka Sema, pokazuje kako su Srbi uticali na istoriju najmoćnije svetske armije, a za koje se u srpskoj istoriji gotovo ne zna uopšte.
Prvi veliki Srbin kome je američka istoriografija dala mnogo više prostora od srpske je Džordž Fišer. Što je i sasvim logično, gledajući njegovo ime.
Džordž Fišer je jedan od „ranih vođa teksaske revolucije" i jedna od najznačajnih ličnosti u istoriji ove američke države. Danas na engleskoj „Vikipediji" uz njegovo ime stoji odrednica „doseljenik Amerikanac", ali Fišera je mnogo toga razlikovalo od prosečnog Amerikanca sa početka 19. veka. Osim što je bio mason i poznavao daleko više jezika od prosečnog doseljenika, razlikovao se i po veri - bio je pravoslavac.
Fišer je rođen u porodici Šagić, 1795. godine u Sekešfehervaru, starom prestonom mađarskom gradu koji su Srbi zvali Stolni Beograd. Na rođenju je dobio ime Đorđe.
Otac mu je umro dok je još bio dečak i nije mu ostavio ništa osim imena. A igrom sudbine, vrlo brzo je i bez tog imena ostao.
Najodlikovaniji Amerikanac Luis Čukelja
Đorđe Šagić je ispoštovao očevu posmrtnu želju i otišao na školovanje u Sremske Karlovce, kod mitropolita Stefana Stratimirovića. Kako nije bio stvoren za studentski život, tek što je osetio punoletstvo, 1813. godine, prešao je Savu i pridružio srpskim ustanicima u odbrani Beograda.
Posle sloma Prvog srpskog ustanka, Đorđe je pristupio Slavonskoj legiji, jedinici sastavljenoj od vojnika iz Slavonije koju je austrijski car poslao da u njegovo ime ratuje po Italiji. Legija se ubrzo raspala, a Đorđe je završio u Amsterdamu. Tamo se ukrcao u holandski brod koji je krenuo za Filadelfiju.
Kako nije imao dovoljno para za kartu, morao je da putuje kao „otkupnik", odnosno da putuje besplatno, ali da ga kapetan po dolasku u Ameriku proda kao radnu snagu, što za ovog branitelja Beograda nije bila prihvatljiva opcija.
Kada se brod približio Filadelfiji, Đorđe je s još dvojicom putnika skočio u vodu, otplivao do obale i umešao se među pecaroše. Obalska straža odmah se dala u poteru za beguncima. Kad je policajac došao do njega i pitao šta on tu radi, pošto nije znao engleski, ponavljao je reči koje je čuo oko sebe: „I am a fisher" (Ja sam ribar). A kad ga je policajac pitao za ime, on je samo ponavljao: „I am Fisher". Tako je ime Đorđe Šagić postalo Džordž Fišer.
Preko Filadelfije, Šagić dolazi Meksiko, gde već 1825. učestvuje u osnivanju Jorske masonske lože. Imao je zadatak da odatle svake godine po 500 porodica prevodi u Teksas. Radio je kao carinik u Meksičkom zalivu, pa potom i kao izdavač novina.
Zajedno sa revolucionarom Hozeom Antoniom Meksijom (bio mu je sekretar) organizovao je u Nju Orleansu pokret protiv centralističke vlasti Meksika, zbog čega je i zaveden u istoriju Teksasa kao rani vođa revolucije.
Prema istorijskim dokumentima koji se nalaze u muzeju u Hjustonu, Džordž Fišer je aktivno učestvovao u uspostavljanju nezavisnosti države Teksas 1836. godine.
Potom je bio učesnik u ratu između Amerike i Meksika 1846-1848. godine i izveštač u američkom građanskom ratu 1861-1865.
Putovao je u Panamu i Kaliforniju i tamo osnivao masonske lože. Preselio se potom u San Francisko, gde je radio u gradskim odborima. Bio je i sekretar komisije za dodelu zemljišta doseljenicima. Pošto je znao grčki, pomogao je velikom broju Grka da dobiju zemlju. A grčki kralj Đorđe Prvi, u znak zahvalnosti, imenovao ga je za počasnog konzula Grčke u San Francisku.
Američki istoričar iz 19. veka Džordž Livingston, 1853. godine, u publikaciji „Portreti znamenitih Amerikanaca sadašnjice" o Džordžu Fišeru je napisao:
„Džordž je možda i najveći živi lingvista, pošto je i grčki i latinski đak, a uz znanje ruskog, poljskog, bohemskog, moravskog, slovačkog, hrvatskog, dalmatinskog i jezika Crnogoraca, tečno govori i sledeće jezike: njegov maternji slavenoserbski, mađarski, nemački, engleski, španski, portugalski, francuski i italijanski..."
Džon Livingston je Fišera prepoznao ne samo kao učesnika revolucija u Meksiku i Teksasu sredinom 19. veka, već i kao začetnika avanturističke proze u SAD.
Zanimljivo je da se u američkoj istoriji nikada nije pominjao kao Srbin i da su ga često određivali prema mestu rođenja (kao Mađara) ili kao Grka, pošto je bio „grčko-pravoslavne" veroispovesti. Tek se po delovima njegove zvanične biografije može dovesti u vezu sa malom balkanskom državicom iz koje vuče poreklo.
To najbolje pokazuje odlomak iz velikog nekrologa koji je dnevnik iz San Franciska „Dejli ivning buletin" objavio posle njegove smrti:
„...nakon smrti njegovog oca, pristupio je školi u Karlovicu (Karlovci), pod okriljem njegove ekselencije Stefana Stratimirovića, mitropolita grčke crkve u Austriji. Tu se obrazovao pod zidinama crkve, gde je po željama familije kada dođe u odgovarajuće godine trebalo da se zamonaši. Ali sudbina je htela drugačije i 1813, usled monotonije studentskog života, pridružuje se revolucinoarnim jedinicama iz Srbije, pod komandom Džordža Petrovića, u istoriji proslavljenog Crnog Đorđa."
Đorđe Šagić samo započinje listu Srba među „narodnim herojima" SAD. Prema napisima srpskih emigrantskih časopisa, u Americi se pominju imena Radeta Grbića, dobrovoljca Ratne mornarice 1906. godine, zatim Joka Meštrovića, Stanka Mainovića, Radovana Radovića, Petra Ratkovića i Josifa Petrovića, heroja Prvog svetskog rata. Pa preko Mela Vojvodića, generala CIA-e i dobitnika velikog broja značajnih priznanja, pa sve do Sanje Đerek, Zemunke, kajakaškog šampiona Jugoslavije, koja je za samo dve godine postala najbolji podoficir Mobilne ronilačke jedinice američke armije.
Bilo kao čarobnjaci u gladijatorskim NBA arenama ili kao osvajači prestižnog Oskara. U poteri za zelenim dolarima, Srbi su završavali u čikaškim čeličanama, na holivudskim kastinzima, u harvardskim amfiteatrima, ali i u kasarnama, gde jedino pronalaze više mesta u američkoj nego u srpskoj istoriji.
Šijanovu nagradu dobijali i za bombardovanje Srbije Uručivanje plaketa
Napraviti karijeru u Americi se oduvek smatralo parametrom uspeha. Zbog toga se i svi evropski narodi ponose svakom bitnijem tragu koji je njihov zemljak ostvario preko velike bare. Engleska je kolevka rokenrola, ali još od „Bitlsa" pa do danas, ostrvski bendovi se ne smatraju značajnim ako izostane njihov uspeh u Americi.
Na amsterdamskom aerodromu „Šiphol", na tornju blizu centralne zgrade, decenijama se nalazila ogromna slika Petera Stajvesenta, Holanđanina sa ogromnom ulogom u istoriji Njujorka, koji se tokom njegovog privremenog boravka u Velikoj jabuci zvao Novi Amsterdam. Ni Amerikanci nisu potpuno zaboravili na Petera Stajvesenta, pa su ga trajno smestili u svoje enciklopedije, ali i na kutije čuvenih cigareta, koje su nazvane po njemu.
Hju Džekmen i Nikol Kidmen bili su poznati australijski glumci, ali su pravu popularnost stekli tek selidbom u Holivud. Uspeti u Americi je bio san mnogih, zato je svaki pojedinac koji je ostavio traga u toj veliki zemlji objašnjavao da mu se ostvario američki san.
Mnogi Srbi u matici su dobrovoljno ostajali bez sna, zaglavljujući s daljinskim do duboko u noć da bi gledali Vladu Divca u gladijatorskim NBA arenama širom Amerike. I nije im bilo žao da sutradan spavaju na poslu, jer nema cene koju oni ne bi platili samo da bi bili svedoci velikog uspeha svog zemljaka u sportu koji je u to vreme bio isključivo rezervisan za crnce. Posle su došli Predrag Stojaković i njegove snajperske egzekucije u Sakramentu. Već smo se navikli da na dresovima velikih NBA klubova gledamo prezimena koja se završavaju na „ić", pa smo postali razmaženi i želeli nešto sasvim drugačije, i zbog toga nas je silno obradovao Marko Jarić, koji nije baš uspeo u potpunosti da osvoji srca američkih navijača, ali zato jeste srce najveće svetske lepotice Adrijane Lime.
U međuvremenu smo oprostili što Kusta nije uspeo u Americi. Pomirili smo se da Srđan Dragojević, uprkos tome što je veliki „Miramaks" bio u igri, ipak nije uspeo da snimi svoj holivudski hit. Nismo poverovali Sergeju Trifunoviću da može da ponovi uspeh velikog Ličanina i dežurnog Rusa u američkim blokbasterima Radeta Šerbedžije, a obradovala nas je Branka Katić, kako na premijeri ide ruku pod ruku sa svojim kolegom iz filma Džonijem Depom. Nije lako ostvariti američki san, zato su i mnoge srpske zvezde, u poteri za tim snom, ostajale do zore budni, uz prepune sudopere tanjira koje treba oprati u nekom od ekskluzivnih njujorških restorana.
Od Mihajla Pupina, Nikole Tesle, preko Karla Maldena, Pitera Bogdanovića, pa sve do Vlade Divca, Srbi su ispisivali američku istoriju, ali su do danas u njihovoj matici zabeležene samo one epizode koje su imale pečat Holivuda, NBA ili Harvarda. Mnogi Srbi kojima se onaj završetak „ić" izgubio na putu preko velike bare ostali su do današnjeg dana potpuno nepoznati u Srbiji, a reč je o ličnostima koje su trajno obeležile američku vojnu istoriju. Iako možda zvuči kao moderna verzija srpskog herojskog epa, činjenica je da su se među najvećim herojima američke vojske nalazili Srbi.
Pressmagazin, kroz nekoliko biografija Srba koji su se borili za ujka Sema, pokazuje kako su Srbi uticali na istoriju najmoćnije svetske armije, a za koje se u srpskoj istoriji gotovo ne zna uopšte.
Prvi veliki Srbin kome je američka istoriografija dala mnogo više prostora od srpske je Džordž Fišer. Što je i sasvim logično, gledajući njegovo ime.
Džordž Fišer je jedan od „ranih vođa teksaske revolucije" i jedna od najznačajnih ličnosti u istoriji ove američke države. Danas na engleskoj „Vikipediji" uz njegovo ime stoji odrednica „doseljenik Amerikanac", ali Fišera je mnogo toga razlikovalo od prosečnog Amerikanca sa početka 19. veka. Osim što je bio mason i poznavao daleko više jezika od prosečnog doseljenika, razlikovao se i po veri - bio je pravoslavac.
Fišer je rođen u porodici Šagić, 1795. godine u Sekešfehervaru, starom prestonom mađarskom gradu koji su Srbi zvali Stolni Beograd. Na rođenju je dobio ime Đorđe.
Otac mu je umro dok je još bio dečak i nije mu ostavio ništa osim imena. A igrom sudbine, vrlo brzo je i bez tog imena ostao.
Najodlikovaniji Amerikanac Luis Čukelja
Đorđe Šagić je ispoštovao očevu posmrtnu želju i otišao na školovanje u Sremske Karlovce, kod mitropolita Stefana Stratimirovića. Kako nije bio stvoren za studentski život, tek što je osetio punoletstvo, 1813. godine, prešao je Savu i pridružio srpskim ustanicima u odbrani Beograda.
Posle sloma Prvog srpskog ustanka, Đorđe je pristupio Slavonskoj legiji, jedinici sastavljenoj od vojnika iz Slavonije koju je austrijski car poslao da u njegovo ime ratuje po Italiji. Legija se ubrzo raspala, a Đorđe je završio u Amsterdamu. Tamo se ukrcao u holandski brod koji je krenuo za Filadelfiju.
Kako nije imao dovoljno para za kartu, morao je da putuje kao „otkupnik", odnosno da putuje besplatno, ali da ga kapetan po dolasku u Ameriku proda kao radnu snagu, što za ovog branitelja Beograda nije bila prihvatljiva opcija.
Kada se brod približio Filadelfiji, Đorđe je s još dvojicom putnika skočio u vodu, otplivao do obale i umešao se među pecaroše. Obalska straža odmah se dala u poteru za beguncima. Kad je policajac došao do njega i pitao šta on tu radi, pošto nije znao engleski, ponavljao je reči koje je čuo oko sebe: „I am a fisher" (Ja sam ribar). A kad ga je policajac pitao za ime, on je samo ponavljao: „I am Fisher". Tako je ime Đorđe Šagić postalo Džordž Fišer.
Preko Filadelfije, Šagić dolazi Meksiko, gde već 1825. učestvuje u osnivanju Jorske masonske lože. Imao je zadatak da odatle svake godine po 500 porodica prevodi u Teksas. Radio je kao carinik u Meksičkom zalivu, pa potom i kao izdavač novina.
Zajedno sa revolucionarom Hozeom Antoniom Meksijom (bio mu je sekretar) organizovao je u Nju Orleansu pokret protiv centralističke vlasti Meksika, zbog čega je i zaveden u istoriju Teksasa kao rani vođa revolucije.
Prema istorijskim dokumentima koji se nalaze u muzeju u Hjustonu, Džordž Fišer je aktivno učestvovao u uspostavljanju nezavisnosti države Teksas 1836. godine.
Potom je bio učesnik u ratu između Amerike i Meksika 1846-1848. godine i izveštač u američkom građanskom ratu 1861-1865.
Putovao je u Panamu i Kaliforniju i tamo osnivao masonske lože. Preselio se potom u San Francisko, gde je radio u gradskim odborima. Bio je i sekretar komisije za dodelu zemljišta doseljenicima. Pošto je znao grčki, pomogao je velikom broju Grka da dobiju zemlju. A grčki kralj Đorđe Prvi, u znak zahvalnosti, imenovao ga je za počasnog konzula Grčke u San Francisku.
Američki istoričar iz 19. veka Džordž Livingston, 1853. godine, u publikaciji „Portreti znamenitih Amerikanaca sadašnjice" o Džordžu Fišeru je napisao:
„Džordž je možda i najveći živi lingvista, pošto je i grčki i latinski đak, a uz znanje ruskog, poljskog, bohemskog, moravskog, slovačkog, hrvatskog, dalmatinskog i jezika Crnogoraca, tečno govori i sledeće jezike: njegov maternji slavenoserbski, mađarski, nemački, engleski, španski, portugalski, francuski i italijanski..."
Džon Livingston je Fišera prepoznao ne samo kao učesnika revolucija u Meksiku i Teksasu sredinom 19. veka, već i kao začetnika avanturističke proze u SAD.
Zanimljivo je da se u američkoj istoriji nikada nije pominjao kao Srbin i da su ga često određivali prema mestu rođenja (kao Mađara) ili kao Grka, pošto je bio „grčko-pravoslavne" veroispovesti. Tek se po delovima njegove zvanične biografije može dovesti u vezu sa malom balkanskom državicom iz koje vuče poreklo.
To najbolje pokazuje odlomak iz velikog nekrologa koji je dnevnik iz San Franciska „Dejli ivning buletin" objavio posle njegove smrti:
„...nakon smrti njegovog oca, pristupio je školi u Karlovicu (Karlovci), pod okriljem njegove ekselencije Stefana Stratimirovića, mitropolita grčke crkve u Austriji. Tu se obrazovao pod zidinama crkve, gde je po željama familije kada dođe u odgovarajuće godine trebalo da se zamonaši. Ali sudbina je htela drugačije i 1813, usled monotonije studentskog života, pridružuje se revolucinoarnim jedinicama iz Srbije, pod komandom Džordža Petrovića, u istoriji proslavljenog Crnog Đorđa."
Đorđe Šagić samo započinje listu Srba među „narodnim herojima" SAD. Prema napisima srpskih emigrantskih časopisa, u Americi se pominju imena Radeta Grbića, dobrovoljca Ratne mornarice 1906. godine, zatim Joka Meštrovića, Stanka Mainovića, Radovana Radovića, Petra Ratkovića i Josifa Petrovića, heroja Prvog svetskog rata. Pa preko Mela Vojvodića, generala CIA-e i dobitnika velikog broja značajnih priznanja, pa sve do Sanje Đerek, Zemunke, kajakaškog šampiona Jugoslavije, koja je za samo dve godine postala najbolji podoficir Mobilne ronilačke jedinice američke armije.
