Poreklo Arbanasa (18)
Etnička slika Prizrena
Prvih vekova turske vladavine seosko stanovništvo na Kosovu činili Hrišćani
U Prizrenu je Albanaca katolika i muslimana zajedno svega jedna šestina, Srba i muslimana četiri petine, Cincara jedna dvanaestina, Turaka Osmanlija svega jedna šesdesetina. U varoši je ukupno 6.000 kuća, a 24.000 stanovnika.
Đakovica je tada pretežno albanska varoš: Albanaca muslimana i katolika je 80,76%, a Srba hrišćana i nealbanizovanih muslimana, tj. muslimana čiji je maternji jezik srpski 18,05%.
Takvo je stanje metohijskog područja, dok je na Kosovu sasvim druga situacija. Seosku masu stanovništva su na Kosovu za prvih vekova turske vladavina činili hrišćani, Srbi. Albanaca i to ne samo muslimana nego i hrišćana, praktično i nije bilo na Kosovu ni početkom 16. veka, ni docnije u 17. veku. Najveći broj Albanaca doseljen je na Kosovo od sredine 18. veka pa do četvrte decenije 19. veka. Presudan poremećaj ravnoteže dogodiće se još kasnije, sa pristizanjem i naseljavanjem u ovim krajevima albanskih izbeglica"muhadžira" iz oslobođenih krajeva Srbije 1878. godine koje je Obrenovićeva Srbija proterala zbog njihovog kačakovanja i jatakovanja.
Kosovo je, inače, ključna oblast za dalje nastupanje Albanaca prema istoku i severoistoku. Iz južnog dela Kosova plavila je albanska naseljenička reka oblast Gornje Morave i Izmornika, tzv. "Kosovsko Pomoravlje". Intenzivno naseljavanje nastaje tek od kraja 17. veka i traje blizu 150 godina, sukcesivno i u etapama. Severno od Gornje Morave se prostire Novobrdska Kriva reka, značajna srednjovekovna srpska oblast.
Kolonizacija
I ovde do naseljavanja Albanaca dolazi najranije krajem 17. i početkom 18. veka, a ne sa dolaskom Turaka. Pre kraja 17. veka Albanaca nikako nije ni bilo u Krivoj reci, sem nešto rudara u Novom Brdu; presudna promena u etničkom odnosu je tek 1878. godine. Sa Kosova je albanska kolonizacija zahvatila Lab odnosno Malo Kosovo a preko ove oblasti i prevoja na Prepolcu spustila se ova struja u Roplicu.
Toplički grad Prokuplje bio je sve do 1878. mešovito naselje Albanaca, Srba, Cigana, Čerkeza i Jevreja sa znatnom albanskom većinom. U popisu knezova srpskih sela prokupačke nahije iz 1743, većina je sigurno srpska, ali već pred rat 1876. u mnogim ovim selima nije više bilo nijednog Srbina. Centar Toplice u toku njene albanizacije bio je u stvari varoš Kuršumlija. Srpska oblast Stare Raške je pravi etnički i civilizacijski najplodniji zametak srpske države i kulture.
Oblast se prostire u slivovima Lima, Ibra i Tare zato je ova oblast i postala objekat albanske kolonizacije, pre svega, kao izrazito stočarska oblast, a potom i kao zona važnih balkanskih komunikacija. Osvajačka posedanja i planska kolonizacija koju je štitila ili vršila turska vlast je menjala opštu situaciju. Prvi je slučaj Rugova, u srednjem veku srpske oblasti. Prvi pomen Albanaca u Rugovu je iz 1737. kada je patrijarh Arsenije četvrti Jovanović pobegao iz Peći preko Rugova u Vasojeviće.
Jugozapadno od Rugove, u gornjem Polimlju, nalazi se Plavsko-gusinjska oblast, srednjovekovna srpska župa Plav, u to doba prilično gusto naseljena samo Srbima. To se vidi iz Skadarskog deftera 1.485, ali iz popisa Skadarskog sandžaka od Marjana Bolice, sto trideset godina kasnije 1.614. Obe varošice Plav i Gusinje, bile su sa mešovitim stanovništvom, čiji je maternji jezik bio srpski.
U župama Rožaja i Štavica u izvorištu Ibra, je preovladavalo muslimansko i srpsko-albansko stanovništvo, pravoslavni Kuči i latinski Klimenti. Međutim, albanski se etnikum ovde nije održao: obe zajednice bez obzira na veru i poreklo, govore samo srpski. Najveći etnički poremećaj desio se kasno, tek posle 1878. kada su planski kolonizovani muslimani srpskog porekla.
Oblast Ibarskog Kolašina, niz Ibar do njegovog skretanja na sever, smenjuje svoje srpsko stanovništvo krajem 17. veka, no svi pokušaji Albanaca iz Metohijskog Pogora da se prošire na sever prema Novom Pazaru lomili su se o kolašinski otpor, naročito naroda sela Bnjaci. Oni su za poslednjih sto godina bili bedem albanskom nadiranju iz Metohije i niz Ibar. Novopazarska kotlina, između Rogozne, Golije i Pešterske visoravni, politički je i duhovni centar najstarije srpske države. Gusto naseljena Srbima do velikih seoba, ona ni tada nije potpuno zapustela.
Islamizacija
Jedan deo Srba je islamizovan; to su muslimani srpskog govornog jezika, oblast ka kojoj je naročito gravitirala malisorska struja iz Albanije, odnosno iz Metohije i sa Kosova, ali bez uspeha. U samom geografskom centru oblasti Stare Raške nalazi se Pešter, "tranzitno-etapna oblast u kretanju stanovništva". Njeno naseljavanje ne srpskim elementom plod je planske kolonizacije od strane turskih vlasti. Posle učešća Klimenata u austrijskom ratu protiv Turske skadarski vezir Hodaverdi-paša Mahmudović, u nameri da se oslobodi njihovog pritiska na Skadar, silom preseljava jedan deo katoličkih Klimenata iz Malesije na Pešter 1700. godine, pa je to ujedno i "prva strana etnička grupacija doseljena sa strane u oblast Stare Raške".
Posle srpskih ustanaka početkom 19. veka, Turci počinju da poklanjaju veću pažnju zabačenim i sporednim krajevima, obnavljaju stara i podižu nov auporišta za odbranu i širenje islama. Tako nastaju, pored Novog Pazara i Prijepolja, Bijelo Polje, Rožaje, Kolašin, Plav itd.
Etnička slika Prizrena
Prvih vekova turske vladavine seosko stanovništvo na Kosovu činili Hrišćani
U Prizrenu je Albanaca katolika i muslimana zajedno svega jedna šestina, Srba i muslimana četiri petine, Cincara jedna dvanaestina, Turaka Osmanlija svega jedna šesdesetina. U varoši je ukupno 6.000 kuća, a 24.000 stanovnika.
Đakovica je tada pretežno albanska varoš: Albanaca muslimana i katolika je 80,76%, a Srba hrišćana i nealbanizovanih muslimana, tj. muslimana čiji je maternji jezik srpski 18,05%.
Takvo je stanje metohijskog područja, dok je na Kosovu sasvim druga situacija. Seosku masu stanovništva su na Kosovu za prvih vekova turske vladavina činili hrišćani, Srbi. Albanaca i to ne samo muslimana nego i hrišćana, praktično i nije bilo na Kosovu ni početkom 16. veka, ni docnije u 17. veku. Najveći broj Albanaca doseljen je na Kosovo od sredine 18. veka pa do četvrte decenije 19. veka. Presudan poremećaj ravnoteže dogodiće se još kasnije, sa pristizanjem i naseljavanjem u ovim krajevima albanskih izbeglica"muhadžira" iz oslobođenih krajeva Srbije 1878. godine koje je Obrenovićeva Srbija proterala zbog njihovog kačakovanja i jatakovanja.
Kosovo je, inače, ključna oblast za dalje nastupanje Albanaca prema istoku i severoistoku. Iz južnog dela Kosova plavila je albanska naseljenička reka oblast Gornje Morave i Izmornika, tzv. "Kosovsko Pomoravlje". Intenzivno naseljavanje nastaje tek od kraja 17. veka i traje blizu 150 godina, sukcesivno i u etapama. Severno od Gornje Morave se prostire Novobrdska Kriva reka, značajna srednjovekovna srpska oblast.
Kolonizacija
I ovde do naseljavanja Albanaca dolazi najranije krajem 17. i početkom 18. veka, a ne sa dolaskom Turaka. Pre kraja 17. veka Albanaca nikako nije ni bilo u Krivoj reci, sem nešto rudara u Novom Brdu; presudna promena u etničkom odnosu je tek 1878. godine. Sa Kosova je albanska kolonizacija zahvatila Lab odnosno Malo Kosovo a preko ove oblasti i prevoja na Prepolcu spustila se ova struja u Roplicu.
Toplički grad Prokuplje bio je sve do 1878. mešovito naselje Albanaca, Srba, Cigana, Čerkeza i Jevreja sa znatnom albanskom većinom. U popisu knezova srpskih sela prokupačke nahije iz 1743, većina je sigurno srpska, ali već pred rat 1876. u mnogim ovim selima nije više bilo nijednog Srbina. Centar Toplice u toku njene albanizacije bio je u stvari varoš Kuršumlija. Srpska oblast Stare Raške je pravi etnički i civilizacijski najplodniji zametak srpske države i kulture.
Oblast se prostire u slivovima Lima, Ibra i Tare zato je ova oblast i postala objekat albanske kolonizacije, pre svega, kao izrazito stočarska oblast, a potom i kao zona važnih balkanskih komunikacija. Osvajačka posedanja i planska kolonizacija koju je štitila ili vršila turska vlast je menjala opštu situaciju. Prvi je slučaj Rugova, u srednjem veku srpske oblasti. Prvi pomen Albanaca u Rugovu je iz 1737. kada je patrijarh Arsenije četvrti Jovanović pobegao iz Peći preko Rugova u Vasojeviće.
Jugozapadno od Rugove, u gornjem Polimlju, nalazi se Plavsko-gusinjska oblast, srednjovekovna srpska župa Plav, u to doba prilično gusto naseljena samo Srbima. To se vidi iz Skadarskog deftera 1.485, ali iz popisa Skadarskog sandžaka od Marjana Bolice, sto trideset godina kasnije 1.614. Obe varošice Plav i Gusinje, bile su sa mešovitim stanovništvom, čiji je maternji jezik bio srpski.
U župama Rožaja i Štavica u izvorištu Ibra, je preovladavalo muslimansko i srpsko-albansko stanovništvo, pravoslavni Kuči i latinski Klimenti. Međutim, albanski se etnikum ovde nije održao: obe zajednice bez obzira na veru i poreklo, govore samo srpski. Najveći etnički poremećaj desio se kasno, tek posle 1878. kada su planski kolonizovani muslimani srpskog porekla.
Oblast Ibarskog Kolašina, niz Ibar do njegovog skretanja na sever, smenjuje svoje srpsko stanovništvo krajem 17. veka, no svi pokušaji Albanaca iz Metohijskog Pogora da se prošire na sever prema Novom Pazaru lomili su se o kolašinski otpor, naročito naroda sela Bnjaci. Oni su za poslednjih sto godina bili bedem albanskom nadiranju iz Metohije i niz Ibar. Novopazarska kotlina, između Rogozne, Golije i Pešterske visoravni, politički je i duhovni centar najstarije srpske države. Gusto naseljena Srbima do velikih seoba, ona ni tada nije potpuno zapustela.
Islamizacija
Jedan deo Srba je islamizovan; to su muslimani srpskog govornog jezika, oblast ka kojoj je naročito gravitirala malisorska struja iz Albanije, odnosno iz Metohije i sa Kosova, ali bez uspeha. U samom geografskom centru oblasti Stare Raške nalazi se Pešter, "tranzitno-etapna oblast u kretanju stanovništva". Njeno naseljavanje ne srpskim elementom plod je planske kolonizacije od strane turskih vlasti. Posle učešća Klimenata u austrijskom ratu protiv Turske skadarski vezir Hodaverdi-paša Mahmudović, u nameri da se oslobodi njihovog pritiska na Skadar, silom preseljava jedan deo katoličkih Klimenata iz Malesije na Pešter 1700. godine, pa je to ujedno i "prva strana etnička grupacija doseljena sa strane u oblast Stare Raške".
Posle srpskih ustanaka početkom 19. veka, Turci počinju da poklanjaju veću pažnju zabačenim i sporednim krajevima, obnavljaju stara i podižu nov auporišta za odbranu i širenje islama. Tako nastaju, pored Novog Pazara i Prijepolja, Bijelo Polje, Rožaje, Kolašin, Plav itd.