GIORGIONE
Giorgio da Castelfranco je najstariji od majstora osnivača venecijanske visoke renesanse. Rođen je 1477. ili 1478. (Vazari u dva izdanja daje različite datume) u Kastelfranku, malom utvrđenom gradu u Venetu, nekih četrdeset milja severno od Venecije, u plemićkoj porodici Barbaneli. Umro je mlad, verovatno od kuge 1510, (to se zna iz pisma Izabele d'Este koja je imala svog agenta za kupovinu slika u Veneciji) i zbog rane smrti, fizičke lepote, muzičkog talenta i lepote manira čini se romantičnom figurom, vrstom šesnaestovekovnog Kitsa (u Veneciji je zvan Zorzi-Đorđo, što označava upravo nekog ko je visok, lep i intelektualne i duhovne otmenosti.)
Ovakav stav je umnogome povećan njegovim slikarstvom, koje izaziva poetična raspoloženja, oba dvosmislena i jako lična. On je stvorio novi žanr u slikarstvu, »poeziju«: vrsta slike sa figurama u pejzažu u kojoj subjekt (tema), ako ga uopšte ima, ima malo značaja.
Novo razumevanje senke je u središtu Đorđoneovog slikarstva. Ovo je zabeleženo još kod Vazarija, koji kaže da je to naučio od Leonarda, a kako je Leonardo bio u Veneciji 1500, verovatno ima nekog uticaja. Izuzetna tananost Đorđoneovog sfumata može se videti na detaljima njegovog ranog rada, Adoration of the Magi u Nacionalnoj galeriji u Londonu. Nikada ranije slikane forme nisu izgledale tako zaokrugljene, tako mekane i senzualne, i taj telesni intenzitet je prvi Đorđoneov doprinos slikarstvu.
Đorđone je napustio uravnoteženi poredak kvatročenta da bi istraživao nove oblike kompozicije različitih nivoa osećanja. U njegovoj jedinoj sačuvanoj oltarskoj pali Castelfranco Madonna (verovatno naslikana 1504.) koristi sve elemente petnaestovekovnog »Sacra Conversatione« ali ih aranžira na novi način, tako da one izražavaju drugačiju sadržinu.
Unutrašnja mirnoća scene sakriva tenziju, koja ne izranja iz prirode subjekta već iz načina na koji su stavljeni zajedno. Slika nije onolika ilustracija teme koliko objektivizacija unutrašnjeg događaja. To je pre misterija psiha nego misterija teologija, i sprema nas za još očigledniju subjektivizaciju Đorđoneove »poesie«.
Najslavnija od ovih je Tempesta. Skoro sigurno slika nema literarnu temu. Opisana je od strane venecijanskog znalca, 1530, jednostavno kao »pejzaž sa olujom, vojnikom i cigankom«, a kao dodatak znamo (zahvaljujući X-zracima) da se ispod vojnika nalazi skoro cela figura nage žene koja kvasi stopala u vodi. Ova promena na slici govori nam nešto vrlo značajno o Đorđoneovoj metodi komponovanja i čitavom njegovom kreativnom procesu. Ona sugeriše da je za njega slikanje bilo proces istraživanja kojim je otkrivao ne samo značenja ekspresije, već i onoga što je hteo da kaže, razvijajući sadržinu svoje slike komponujući je na platnu. U slučaju ove slike, promena koju je napravio je značajna za konačno značenje: ta misteriozna unutrašnja tenzija koja ju je učinila tako slavnom.
Nova relacija između ljudske figure i prirode je razvijena u verovatno malo kasnijem radu: Three Philosophers u Beču. U Belinijevom Preobraženju, i čak u Tempesti, figure su postavljene u pejzaž i distancirane od posmatrača. Ovde, velike pejzažne forme zatvaraju figure. Naslov slici dao je Michiel, ali je on bio predmet mnogih interpretacija, od kojih je najverovatnija ona da slika predstavlja Tri kralja, koji su često opisani kao mudraci ili filozofi, koji čekaju dolazak zvezde iz Vitlejema. Pećina sa leve strane (danas taj deo slike nedostaje) je verovatno predstavljala »Lucula Noctis«, pećinu rođenja, i asocirala je na Hrista.
Slike kao Tempesta i Tri filozofa su originalne ne samo u temi, već i u tipu. One su kabinetske slike bez očigledne didaktičke svrhe, i čini se da su bile slikane za novu vrstu mladih patricijskih patrona koji su naručivali slike za lične ciljeve. Nova klasa kolekcionara se razvijala krajem XV i početkom XVI veka, ne samo u Veneciji već i u kultivisanom društvu italijanskih dvorova i gradova, i Izabela d'Este, je na primer, željno tražila radove Đorđonea.
Kao rezultat njihovog privatnog karaktera, nijedna od Đorđoneovih slika nije potvrđena dokumentima. Postoji samo jedna datovana slika, bečka Laura (1506), autentična po natpisu. Tri filozofa je, obično se misli, rad Đorđoneove zrelosti, naslikan nešto pre fresaka za Fondaco dei Tedeschi, koje su mu poručene 1508, samo dve godine pre smrti. Ove freske, na kojima je Ticijan sarađivao, bile su javna porudžibina za spoljašnjost važne civilne građevine. Predmet fresaka bil su uglavnom nage figure, ali kako su gotovo sve uništene, možemo samo na osnovu jednog sačuvanog fragmeta i gravira imati predstavu o njihovoj geometrijskoj čistoti forme. U njima je izgleda Đorđone oživeo formalnu perfekciju grčke skulpture Polikletovog doba, došavši do nje pre intuicijom nego primerom i principima čiste klasične koncepcije nage figure. U isto vreme on je re-kreirao ovaj ideal sa senzualnom toplinom i intenzitetom boje koji je potpuno venecijanski.
To je stil koji se vidi na Drezdenskoj Veneri , čija poza ima poreklo u antičkoj Venus Pudica, ali čija forma ima mekoću života. Ovde, poetskom invencijom velike jednostavnosti, Đorđone udružuje čistotu klasičnog akta sa lepotom mirnog pejzaža, stvarajući lik koji će biti plodonosan u evropskom slikarstvu naredna četiri veka. Pejzaž drezdenske Venere, prema Michiel, naslikao je Ticijan, nešto pre Đorđoneove smrti : njihovi stilovi spojili su se, tako da se atribucija nekoliko remek-dela \orđoneove umetnosti koja pripadaju ovom periodu (najzapaženije Fete Champetre u Luvru) obično ne može tačno odrediti između njih dvojice. Verovatno je određen broj slika ostao nedovršen u Đorđoneovom studiju i bio završen od strane Ticijana ili Sebastijana, ili obojice.
Tempesta
- alegorija postojanosti ljubavi -
Vazari Đorđonea opisuje kao tehničkog inovatora koji nije pravio pripremne crteže. Radi direktno bojom na platnu. Sve njegove slike su figure u pejzažu.
Kosmološko osećanje prirode : smatra se da je to došlo od okupljanja jedne grupe humanista na dvoru bivše kiparske kraljice Katarine Kornaro u Azolu (Asolo). Njih je zaokupljala ideja arkadijske poezije, locus amorenus.
Pjetro Bembo je napisao Gli Asolani, posvećen razgovorima koji su se vodili u Azolu.
Jakopo Sannazaro, pesnik : Arcadia - opisi prirode, filozofski nauralizam.
Panponaci, filozof aristotelijanskog opredeljenja, koji tumači čoveka kao prirodno biće.
Ne zna se kada je Tempesta tačno urađena. Poručio ju je Gabrijele Vendramin. Slika je vekovima bila u posedu ove porodice, a danas je u venecijanskoj Akademiji.
Na slici se nalaze: krilati lav, kočija, beli ždral.
Smatralo se da slika predstavlja Pronalaženje Parisa ili Pronalaženje Mojsija (tada je muški lik Hermes Hefistosistos - rodonačelnik mudrosti).
Rentgenskim snimkom utvrđeno je da je umesto mladića bila naslikana naga žena sa nogama u vodi. Alternacija nage žene i odevenog muškarca javlja se na slici Koncert u polju – Ticijan (?)
Edgar Vint napisao je knjigu posvećenu samo ovoj slici.
Stub je uvek u renesansi predstavljen pored figure i označava Fortitudo, snagu, postojanost. Tako vojnik postaje simbol postojanosti, simbol snage. Ženska figura u renesansi često se javlja sa natpisom Caritas (ljubav, milosrđe). U renesansnoj umetnosti vrline FORTITUDO i CARITAS su uvek postavljane zajedno. Slika bi dakle bila ALEGORIJA POSTOJANOSTI LJUBAVI.
Tempesta u XVI veku je sinonim za fortunu u značenju sudbine : »forteca« i »karitas« odolevaju ne samo nepogodama (vremenskim), već i sudbini.
Most kao simbol koji vodi do vrline. Drugi autori postavljaju pitanje simbola kao što su lav i kočija. Kambrejska liga 1509. Mnoge slike i teme prožete su ponosom na tu ligu. Sve do Napoleona, ničije trupe nisu ušle u Veneciju. Borna kola su simbol Padove, grada koji je bio pod upravom Venecije. Tada je naređeno da se svi simboli grada unište. Ta borna kola bila su simbol porodice Karara, koja je tvrdila da vodi poreklo od Nemačkog carstva. Maksimilijan je stoga smatrao da Padovu mora da vrati Carstvu.
Reč Tempesta znači i rat.
Porodica Vendramina jako se istakla u tom ratu. Oni su bili u borbi za Padovu. Time se objašnjava promena na slici, naga žena - mladić sa kopljem. Još od antičkog vremena reč caritas podrazumeva i patriotizam. U korenu milosrđa i ljubavi je amoris patria. (Constantia amoris patrie). Sve to potkrepljeno je svetlošću. Svetlo munje kao znak božanske naklonosti i trijumfa Venecije. Sve to potvrđeno je belim ždralom - simbolom pobede.
Nadam se bilo je zanimljivo....
!
