Skadar
Istorijsko-etimološka studija
U IX-VIII veku p.n.e. u ove oblasti stižu iz Srednje Evrope Iliri. Oni su živeli zajedno, u simbiozi sa Grcima, davali su i uzimali jedan od drugog. Pošto su bili malobrojni, pa i na istom stupnju razvoja, nit su Grci tamanili i asimilirali Ilire, niti su Iliri to činili sa Grcima.
Piše: Prof. Dr Kaplan BUROVIĆ, akademik
Grad Skadar prostire se pokraj jezera, koje se po njemu nazvalo SKADARSKO JEZERO, približno na 42° 5` severne širine, ukrštavajući se sa 19°30` istočne dužine. Danas periferije ovog grada prostiru se i na obale reke Bojana, rečice Kir i reke Drim. Kako se zna, u XV veku n.e., za vreme zemljotresa, Drim je izašao iz svog korita i, sa jednim svojim ogrankom, poče da se uljiva u Bojanu, upravo ispod antičke skadarske tvrđave, zvane Rozafa.
Ovom pozicijom Skadar mora da je bio nastanjen još u najstarija vremena, kad su domorodci, autohtono stanovništvo, prvi ljudi tih krajeva, stanovali po pećinama i po kolibama izgrađenim na palisadima, iznad voda. Nema nijedne sumnje da, kad su iz Azije došli Pelazgi na Balkan (a sa njima su došli i proto Srbi ili Serbi, Sorabi, Sarmati, Anti, pa i druga slovenska plemena!)1), na ovom mestu treba da su našli ljude, koje su moguće satrli, ili ih asimilirali, smeštajući se u njihove kolibe i njihova ognjišta.
Iliri i Grci
I Grci, koji su stigli na Balkan posle Pelazga i nastanili su se na obale Skadarskog jezera negde u XIII veku p.n.e, učinili su isto sa ovima: ili su ih potamanili, ili asimilirali. Etimologija BARBANNA, odakle potiče srpski oblik imena reke BOJANA, jeste grčka, što nam svedoči da su tu starogrci nekada živeli. Albanski oblik BUNA imena Bojane potiče od srpskog, što svedoči da su oni stigli na obale ove reke posle Slovena, a što smo jednom drugom studijom i dokazali.
U IX-VIII veku p.n.e. u ove oblasti stižu iz Srednje Evrope Iliri. Oni su živeli zajedno, u simbiozi sa Grcima, davali su i uzimali jedan od drugog. Pošto su bili malobrojni, pa i na istom stupnju razvoja, nit su Grci tamanili i asimilirali Ilire, niti su Iliri to činili sa Grcima. Kao politeisti, oni su tolerisali i politeizam drugih plemena i naroda, pogotovo onih sa kojima su živeli u simbiozi, tako da tada nismo imali verskih ratova i satiranja.
Negde u to vreme, pre mikenskih Grka, bili su Feničani ti koji su pošli u kolonizaciji severnih obala Mediterana, pa su ušli i u Jadransko more i sišli na ove sadašnje obale: Ulcinj, Bar, Budva, Skadar, Boka. Osnaženi posle trojanskih ratova, Grci su pošli protiv Feničana i izbili ih iz Egeja, Sicilije, pa i iz Jonskog i Jadranskog mora, naravno posle dugogodišnjih neprijateljstava i ratova. Tako su prestale feničanske plovidbe za Akvileju, pa su se, podelom sfera uticaja, Feničani orjentisali na Severnu Afriku i Španiju, a Grci na Severni Mediteran. U VII veku, oko 650-te godine p.n.e, po Herodotu, maloazijski Grci, Fokejci, prvi su uplovili svojim lađama u Jadransko more i, po tome zaključujemo da tamo više nije bilo Feničana.
U V veku p.n.e., iz grčkog Kolkidika, stižu drugi Grci, poznati kolonisti Kolhiđani, koji su bili na višem stupnju ekonomskog i kulturnog razvoja. Na tom istom mestu, na obalama Skadarskog jezera, gde su nekad imali svoja prebivališta domorodci, pa pomenuti Pelazgi, ovi Kolhiđani, udružujući se sa prethodnim Grcima, grade svoju koloniju, grad, tvđavu Rozafa, današnji Skadar, kao što su u blizini osnovali, upravo u to vreme, i drugi grad - KOLHINION (Ulcinj).2)
U vreme autohtonog stanovništva, pa i došljaka Pelazga, kasnije prvih Grka, pa i Ilira - ne zna se kako su ti stanovnici nazivali to mesto. Pa i pošto su ga osnovali kao grad i tvrđavu Kolhiđani, do sada se ne zna kako su taj grad nazivali ni oni, ni ma ko drugi. Mislimo da nema sumnje da su ga, kao i KOLHINION, krstili po svom jeziku, ili - moguće - zadržali stari nama nepoznati naziv.
U IV veku p.n.e. u ove oblasti stigoše sa Britanskih ostrva Kelti, koji su dolazili preko današnje Francuske, Švajcarske, Italije, Slovenije, Hrvatske-Dalmacije i Crne Gore. Oni su kao kroz kakva vrata ulazili na teritoriji današnje Albanije upravo preko crnogorskog zemljouza, koji stvara Jadransko more sa Skadarskim jezerom. Jedno pleme ovih Kelta zvalo se Skot(lanđani). Izraz SCOT DOOR na škotskom jeziku znači "škotska vrata", ili "vrata škotlanđana". Nema sumnje da su Škotlanđani, prolazeći kroz ova "vrata", ulazili u te prostore na jugu Skadarskog jezera, a neki od njih su se i nastanili tu, na teritoriji današnjeg Skadra, na ognjišta Grka i Ilira, mešajući se sa njima i pretapajući se u njih. Tako je (naglašavam - moguće!) i od njihovog izraza s c o t d o o r potekla haplologija SCODOR, kako misle neki, a polazeći od činjenice da se pod ovim imenom (SCORDAI, SKODRA) spominje ovo mesto upravo nakon dolaska Kelta u ove krajeve. I Crnogorac Gojko Vukčević misli da su ime gradu dali Kelti, koje on naziva Kavkazcima i Kolhiđanima, pa ih smatra i pretečama Ilira. Konkretno on piše:
"Feničanin Kadmo (sin kralja Agerona)...pošto je pobjegao iz Tebe, sa ograničenim snagama objedinio je susjedna ilirska plemena na prostoru južnog Jadrana. Za centar te plemenske zajednice odabrao je brežuljak na iztoku Bojane iz Skadarskog jezera i sagradio grad, budući Rozafat (Skadar)...No, Skadar se tada drugačije zvao, jer su mu ime "Škodra" kasnije dali Kolhiđani".3)
Ko su bili Kolhidjani
Kolhiđani nisu bili ni preteče Ilira, niti Kelti. Kako smo to već dokazali na jednom drugom mestu, oni su bili grčko pleme. Tako se mišljenje G.Vukčevića, u vezi osnivanja grada Skadar, poklapa sa mojim, da je to delo grčkih kolonista, onih istih koji su osnovali i KOLHION (Ulcinj).
Austrijski naučnik Norbert Jokl, poznat kao albanolog, misli da ovde imamo posla sa jednim još starijim mediteranskim izrazom, dok albanski naučnik, akademik, prof. dr Eqrem Çabej pretendira da ime ovog grada potiče od albanskog apelativa KODËR = "brdo", što se nikako ne može prihvatiti, jer - pre svega - Albanci nisu bili tu u IV veku p.n.e., kad se ovaj grad počeo tako nazivati, a što smo dokazali u jednom drugom delu, između ostalog i samopriznanjem pomenutog Eqrema Çabeja, koji ovom etimologijom upada u kontradikciju. Zatim i sama reč "kodër" nije albanska: ova je reč ušla u albanski jezik negde u X-XI veku n.e., ako ne i kasnije, tako da ovi Albanci, iz njihovog prebivališta, gde su tada bili (negde u Aziji!) nisu mogli da krste Skadar, niti ma koji drugi grad Balkana. I poznati albanolog prof. dr Gustav Weigand kaže da etimologija ovog toponima ne može da izađe iz albanskog jezika.4)
Po njemu, stari-antički toponimi današnje Albanije, kao SHKODRA od SCODRA, TOMOR od TOMARUS, albanski jezik ih nije naslijedio iz ilirskog jezika. Bazirajući se na svedočanstva istorijske fonetike albanskog jezika, ovi toponimi nisu bili u neprekidnoj upotrebi Albanaca, od predrimskih vremena. Da albanski oblik SHKODËR (šta više i Rogame) ne potiče od ilirskog jezika, slaže se i Norbert Jokl, najveći strani iliroman, koji - kad je saznao za argumente G.Vajganda, digao je ruke od iliromanije, pa je - što više - izjavio da Albanci ne samo da nisu autohtoni, već i da su u oblast Mata (Srednja Albanija) stigli 3-4 veka posle nove ere.
Da latinski toponimi Albanije ne pretstavljaju fonetske oblike albanskog jezika, već one stare latino-dalmatske, koji su esencijalno drugačiji od rumunskih oblika, ponovio je albanskim naučnicima i bugarski akademik prof. dr Vladimir Georgiev, sred Tirane, godine 1972, sa njegovom ekspozicijom, koju je pročitao na njihovoj Skupštini ilirskih studija5). Na toj Skupštini i prof. dr Aleks Buda, pretsednik Akademije nauka Albanije, bio je prinuđen da prizna prelaz antičke toponomastike Albanije u albanski jezik preko jednog slovenskog mediuma.6) Ovi Albanci su počeli da se slažu sa ovim, da je antička toponimija Albanije prešla u albanski jezik preko jednog slovenskog mediuma, pošto su to neosporno naučno dokazali svetski poznati naučnici-akademici G.Vajgand, V. Georgiev, A.M.Selishçev i drugi, koji su to posebno naglasili za toponim SHKODËR.7)
U sledećem nstavku: Slovenski karakter toponima
