- Poruka
- 4.184
Srpsko-hrvatsko neprijateljstvo, suštinski, nije duže od 100 godina. Sve do kraja XIX i početka XX veka, Srbi i Hrvati su bili prijatelji, malo je bilo međuetničkih i međuverskih razmirica. Prvi ozbiljniji problemi nastaju sa Prvim svetskim ratom, kada su Hrvati (doduše, po nalogu austrougarskih vlasti) počeli da maltretiraju srpsko stanovništvo u prečanskim krajevima. Čak je otvoren i dečiji koncentracioni logor. Naravno, Srbi i Hrvati su otvoreno bili ratni neprijatelji, a Hrvati su, vojno gledano, bili poraženi.
Veštinom "političkih prevejanih lisaca", preko noći su promenili stranu. Proglasili su, zajedno sa Slovencima i prečanskim Srbima nezavisnost od Austro-Ugarske, mesec dana je postojala Država Slovenaca, Hrvata i Srba, koja se 1. decembra 1918. godine spojila sa Srbijom, i formirala Kraljevinu SHS. Upravo u vremenu ove kraljevine, nastaju ozbiljni problemi. Iako poraženi u ratu, Hrvati su već krajem 20-ih godina tražili veću autonomiju. Nekima je prekipelo- članovima Narodne radikalne stranke naročito, pa je poslanik Puniša Račić ubio hrvatskog poslanika Stjepana Radića na sednici skupštine. Nagli rast nacionalizma u Srbiji i Hrvatskoj, nije odgovarao čak ni Karađorđevićima, koji su se postarali da srpska dinastija i stranke dominiraju zemljom. Stoga, u preimenovanoj kraljevini Jugoslaviji, svu vlast u svoje ruke uzima Aleksandar Karađorđević. On biva ubijen u atentatu 5 godina kasnije. Izvršilac? Bugarska teroristička organizacija VMRO, koja je smatrala da Makedonija treba da bude pripojena Bugarskoj, i- Ustaški pokret Ante Pavelića.
Rast tenzija se nastavio do kraja 30-ih godina, kada je Hrvatima omogućeno da dobiju sopstvenu banovinu na zemlji gde su činili većinu. I da nije izbio Drugi svetski rat, zaista se čini da su ovo bili prvi koraci ka federalizaciji zemlje, dok bi u nekim daljim koracima bile prisutne i secesije.
U Drugom svetskom ratu, dok Kraljevina Jugoslavija još nije formalno pala, 12.04.1941. godine, Hrvati osnivaju NDH, sa Antem Pavelićem na čelu. Ustaše proganjaju Srbe i sprovode politiku- trećinu pobiti, trećinu pokrstiti, trećinu prognati. Nemačke i italijanske trupe ih u tome podržavaju, ili su u najboljem slučaju inertne. Međutim, hrvatski komunisti su se, ovog puta za vreme rata, odlučili na kontinuitet Jugoslavije, pa im je u Jajcu 1943. godine obećana zasebna republika u novoj federaciji. Kao što je poznato, Hrvati su se opet nekažnjeni izvukli iz rata.
Međuratni period, obeležava veštački intermeco u lošim odnosima, koji su garantovali Tito i KPJ (SKJ). Nema nacionalizma, Srbi letuju na hrvatskom primorju, hrvatski Srbi su konstitutivni narod, Vojvodina, pre svega Srem, u mnogim trenucima i aspektima je bliža Zagrebu nego Beogradu. Mada su organizatori "Hrvatskog proljeća" (koje je tražilo veću autonomiju za Hrvatsku) s kraja 60-ih bili kažnjeni, pojedine težnje MASPOK-a ulaze u novi ustav Jugoslavije, koja, de facto, postaje konfederacija. Ustavom iz 1974. godine NARODIMA, a ne REPUBLIKAMA se daje pravo na otcepljenje. Upravo ovom činjenicom, zakuvano je ono što je kulminiralo u poslednjih 20-ak godina.
Polako, poslednji tamponi za najsuroviji nacionalizam su nestajali- 1980. godine, Tito, koji se izjasnio kao Hrvat, je umro. 1990. godine se raspao SKJ. U svim republikama se održavaju višestanački izbori i- uglavnom pobeđuju nacionalisti. Izuzetak je Srbija, gde su pobedili direktni nastavnici SKJ- SPS, ali i njihova ideologija je u mnogome obojena nacionalnim. 1990. godine, menja se i hrvatski ustav- Srbi prestaju da budu konstitutivni narod. Iste godine, oni organizuju prvu spontanu pobunu- balvanima blokiraju delove Hrvatske gde imaju relativnu većinu, ili su u blagoj manjini. Hrvatski MUP šalje helikoptere na njih, ali JNA-tada neutralna, ali godinu dana kasnije jedini mogući saveznik Srba- avijacijom sprečava iskrcavanje pojačanja. Rat je izbegnut za dlaku, ali je kriza počela- i Slovenija želi otcepljenje, Makedonija takođe, ni Bosna nije daleko, a i Kosovo želi makar konstitutivnu republiku. Već tada je nekima jasno da će Srbi teško objasniti međunarodnoj zajednici kako su Hrvati u prošlosti činili genocid, jer Jugoslavija to nije prijavila nakon svakog od svetskih ratova, upravo zbog činjenice da su Hrvati uvek u rat ulazili na strani onih koji će izgubiti, a izlazili na strani pobednika.
U narednih nekoliko meseci, Srbi sprovode svoju autonomiju, stvaraju svoju administraciju, isključuju Hrvatsku iz svojih oblasti, prete da će se pripojiti Srbiji, ili makar ostati u Jugoslaviji, ako se Hrvatska otcepi. Tokom proleća 1991. dolazi do prvih incidenata i sukoba. JNA se još ne meša, ali se sukobljava srpska policija, pojačana paravojnim formacijama sa hrvatskom policijom i ZNG-om. Jugoslavija, kao federacija koja nestaje, pokušava da spreči rat. U junu, Hrvatska i Slovenija otpočinju secesiju. Prvi ozbiljni sukobi izbijaju u Sloveniji. JNA uglavnom razbija tamošnji otpor, ali na nagovor EZ se povlači upravo u Hrvatsku. Svima je jasno da Jugoslavija nestaje- čak i Miloševiću, ali sada JNA štiti Srbe i izbija pravi rat. Zapravo, armijske snage nikada nisu imale nameru da napadnu delove Hrvatske koji su naseljeni većinom Hrvatima, već samo one gde su Srbi bili u većini. Nakon što je avijacija bombardovala veće gradove, i vojne baze ZNG, a ponekad i sopstvene zauzete kasarne, došlo je do gomilanja trupa kod Vukovara- grada na samoj granici Srbije i Hrvatske. Po prvi put u istoriji, Hrvati su ozbiljno stradali zbog Srba, a verovatno i uopšte u istoriji- grad je ostao u ruševinama, a do zime 1991. godine bilo je na desetine hiljada mrtvih- na obe strane. Srpski političari su, dok je trajala srpska ofanziva, koristili informacije o genocidu iz prethodnih svetskih ratova, kako bi maniulisali stanovništvom. Ispostaviće se da će upravo informacije o srpskim zločinima u ovoj fazi sukoba koristiti i Hrvati tokom "Bljeska" i "Oluje", da motivišu svoju vojsku, kao i da tuže SRJ 1999.
Sa dosta zakašnjenja, Srbi su se najzad pre par meseci "setili" svih hrvatskih zločina nad Srbima, i odvratili istom merom. Time je čitav vek sukoba ušao u novu fazu- na svu sreću, nama svojstvenu- parničnu. Moja pretpostavka je da će se ovog puta sve završiti obostranim spuštanjem oružja- tj. povlačenjem tužbi... Ali, istorija će, sve da i jednog dana ponovo budemo u dobrim odnosima sa Hrvatima, morati da sudi o čitavom veku srpsko-hrvatskog sukoba, koji je rasturio dve Jugoslavije, a na ironičan način, i stvorio Jugoslaviju kao ideju.
Veštinom "političkih prevejanih lisaca", preko noći su promenili stranu. Proglasili su, zajedno sa Slovencima i prečanskim Srbima nezavisnost od Austro-Ugarske, mesec dana je postojala Država Slovenaca, Hrvata i Srba, koja se 1. decembra 1918. godine spojila sa Srbijom, i formirala Kraljevinu SHS. Upravo u vremenu ove kraljevine, nastaju ozbiljni problemi. Iako poraženi u ratu, Hrvati su već krajem 20-ih godina tražili veću autonomiju. Nekima je prekipelo- članovima Narodne radikalne stranke naročito, pa je poslanik Puniša Račić ubio hrvatskog poslanika Stjepana Radića na sednici skupštine. Nagli rast nacionalizma u Srbiji i Hrvatskoj, nije odgovarao čak ni Karađorđevićima, koji su se postarali da srpska dinastija i stranke dominiraju zemljom. Stoga, u preimenovanoj kraljevini Jugoslaviji, svu vlast u svoje ruke uzima Aleksandar Karađorđević. On biva ubijen u atentatu 5 godina kasnije. Izvršilac? Bugarska teroristička organizacija VMRO, koja je smatrala da Makedonija treba da bude pripojena Bugarskoj, i- Ustaški pokret Ante Pavelića.
Rast tenzija se nastavio do kraja 30-ih godina, kada je Hrvatima omogućeno da dobiju sopstvenu banovinu na zemlji gde su činili većinu. I da nije izbio Drugi svetski rat, zaista se čini da su ovo bili prvi koraci ka federalizaciji zemlje, dok bi u nekim daljim koracima bile prisutne i secesije.
U Drugom svetskom ratu, dok Kraljevina Jugoslavija još nije formalno pala, 12.04.1941. godine, Hrvati osnivaju NDH, sa Antem Pavelićem na čelu. Ustaše proganjaju Srbe i sprovode politiku- trećinu pobiti, trećinu pokrstiti, trećinu prognati. Nemačke i italijanske trupe ih u tome podržavaju, ili su u najboljem slučaju inertne. Međutim, hrvatski komunisti su se, ovog puta za vreme rata, odlučili na kontinuitet Jugoslavije, pa im je u Jajcu 1943. godine obećana zasebna republika u novoj federaciji. Kao što je poznato, Hrvati su se opet nekažnjeni izvukli iz rata.
Međuratni period, obeležava veštački intermeco u lošim odnosima, koji su garantovali Tito i KPJ (SKJ). Nema nacionalizma, Srbi letuju na hrvatskom primorju, hrvatski Srbi su konstitutivni narod, Vojvodina, pre svega Srem, u mnogim trenucima i aspektima je bliža Zagrebu nego Beogradu. Mada su organizatori "Hrvatskog proljeća" (koje je tražilo veću autonomiju za Hrvatsku) s kraja 60-ih bili kažnjeni, pojedine težnje MASPOK-a ulaze u novi ustav Jugoslavije, koja, de facto, postaje konfederacija. Ustavom iz 1974. godine NARODIMA, a ne REPUBLIKAMA se daje pravo na otcepljenje. Upravo ovom činjenicom, zakuvano je ono što je kulminiralo u poslednjih 20-ak godina.
Polako, poslednji tamponi za najsuroviji nacionalizam su nestajali- 1980. godine, Tito, koji se izjasnio kao Hrvat, je umro. 1990. godine se raspao SKJ. U svim republikama se održavaju višestanački izbori i- uglavnom pobeđuju nacionalisti. Izuzetak je Srbija, gde su pobedili direktni nastavnici SKJ- SPS, ali i njihova ideologija je u mnogome obojena nacionalnim. 1990. godine, menja se i hrvatski ustav- Srbi prestaju da budu konstitutivni narod. Iste godine, oni organizuju prvu spontanu pobunu- balvanima blokiraju delove Hrvatske gde imaju relativnu većinu, ili su u blagoj manjini. Hrvatski MUP šalje helikoptere na njih, ali JNA-tada neutralna, ali godinu dana kasnije jedini mogući saveznik Srba- avijacijom sprečava iskrcavanje pojačanja. Rat je izbegnut za dlaku, ali je kriza počela- i Slovenija želi otcepljenje, Makedonija takođe, ni Bosna nije daleko, a i Kosovo želi makar konstitutivnu republiku. Već tada je nekima jasno da će Srbi teško objasniti međunarodnoj zajednici kako su Hrvati u prošlosti činili genocid, jer Jugoslavija to nije prijavila nakon svakog od svetskih ratova, upravo zbog činjenice da su Hrvati uvek u rat ulazili na strani onih koji će izgubiti, a izlazili na strani pobednika.
U narednih nekoliko meseci, Srbi sprovode svoju autonomiju, stvaraju svoju administraciju, isključuju Hrvatsku iz svojih oblasti, prete da će se pripojiti Srbiji, ili makar ostati u Jugoslaviji, ako se Hrvatska otcepi. Tokom proleća 1991. dolazi do prvih incidenata i sukoba. JNA se još ne meša, ali se sukobljava srpska policija, pojačana paravojnim formacijama sa hrvatskom policijom i ZNG-om. Jugoslavija, kao federacija koja nestaje, pokušava da spreči rat. U junu, Hrvatska i Slovenija otpočinju secesiju. Prvi ozbiljni sukobi izbijaju u Sloveniji. JNA uglavnom razbija tamošnji otpor, ali na nagovor EZ se povlači upravo u Hrvatsku. Svima je jasno da Jugoslavija nestaje- čak i Miloševiću, ali sada JNA štiti Srbe i izbija pravi rat. Zapravo, armijske snage nikada nisu imale nameru da napadnu delove Hrvatske koji su naseljeni većinom Hrvatima, već samo one gde su Srbi bili u većini. Nakon što je avijacija bombardovala veće gradove, i vojne baze ZNG, a ponekad i sopstvene zauzete kasarne, došlo je do gomilanja trupa kod Vukovara- grada na samoj granici Srbije i Hrvatske. Po prvi put u istoriji, Hrvati su ozbiljno stradali zbog Srba, a verovatno i uopšte u istoriji- grad je ostao u ruševinama, a do zime 1991. godine bilo je na desetine hiljada mrtvih- na obe strane. Srpski političari su, dok je trajala srpska ofanziva, koristili informacije o genocidu iz prethodnih svetskih ratova, kako bi maniulisali stanovništvom. Ispostaviće se da će upravo informacije o srpskim zločinima u ovoj fazi sukoba koristiti i Hrvati tokom "Bljeska" i "Oluje", da motivišu svoju vojsku, kao i da tuže SRJ 1999.
Sa dosta zakašnjenja, Srbi su se najzad pre par meseci "setili" svih hrvatskih zločina nad Srbima, i odvratili istom merom. Time je čitav vek sukoba ušao u novu fazu- na svu sreću, nama svojstvenu- parničnu. Moja pretpostavka je da će se ovog puta sve završiti obostranim spuštanjem oružja- tj. povlačenjem tužbi... Ali, istorija će, sve da i jednog dana ponovo budemo u dobrim odnosima sa Hrvatima, morati da sudi o čitavom veku srpsko-hrvatskog sukoba, koji je rasturio dve Jugoslavije, a na ironičan način, i stvorio Jugoslaviju kao ideju.
